Самарқанд давлат архитектура қурилиш институти

5-расм. Тўшама тўсиннинг яхлит қўйма темирбетон плита билан бирикиши.

IV. Бош тўсинни ҳисоблаш

Бош тўсин равоғининг катта бўлганлиги ва юкнинг қиймати катталиги сабабли, бош тўсинни прокат қўштаврдан танлаш чекланган. Шу сабабли курс лойиҳасида бош тўсинни йиғма пайвандланган симметрик кесимли қўштаврдан лойиҳалаймиз (6 – расм).
Тўсин деворини ва белбоғларини листли пўлатдан танлаймиз. Тўсиннинг умумий баландлигини 5 см-гача яхлитлаган ҳолда танланади.

6-расм. Йиғма тўсин кесим юзасининг умумий кўриниши

Бош тўсинни ҳисоблаш.
Бош тўсин материали С235 синфидаги пўлатдан бўлиб унинг ҳисобий қаршилиги R=235 МПа. Тўсин равоғи l_mb = 12 м, қадами l_sb – 5 м; Тўсин кўндаланг кесим юзасининг схемаси 6 – расмда кўрсатилган.
Бош тўсин кесим юзасини танлаш. Ҳисобни юклар миқдорини аниқлашдан бошлаймиз. Доимий юкнинг қийматига тўшама ва тўшама тўсинлар оғирлигини қўшамиз, бош тўсиннинг ўз оғирлигини эса, тахминан умумий юк миқдорини 1,02 коэффициентга кўпайтириб аниқлаймиз.
Бош тўсинга таъсир қилаётган юкларни аниқлаймиз.
Темирбетон плитанинг хусусий оғирлигидан g_n,п =h_s  =0,08·25=2,0 кН/м²
Прокат тўсиннинг хусусий оғирлигидан g_n,т =g/l_s = 0,422/2 =0,211 кН/м²
Жами плита ва прокат тўсиннинг хусусий оғирлиги g_n g_n,п g_n,т  2,0  0,211 2,211кН/м²
Бош тўсиннинг узунлиги бўйича бир метрга таъсир этаётган тўлиқ норматив юк q_n = 1,02g_n l_sb =1,02·(2,211+15) · 5 = 86,05 кН/м ;
Бош тўсинга таъсир этаётган тўлиқ ҳисобий юк миқдори:
q = 1,02^g_n,п _f ^g_n,т _f ^_f l_sb  1,02· (1,05·0,211+
+1,1·2,0+1,2·15)·5 = 102,11 кН/м.

Максимал эгувчи момент ва кесувчи кучларнинг миқдорини аниқлаймиз: M_max  qlmb2  102,11122 1838кН·м
8 8
qlmb 102,1112 613кН
Qmax   
2 2
Асосий тўсинни эластиклик ҳолатида ишлашини ҳисобга оламиз ва с₁=1,0 қабул қиламиз. У ҳолда кесим юзасининг талаб қилинган қаршилик моменти:

Wmp  М max  18381000  7821см3.
c₁R_у_с 12351
Тўсин деворининг эгилувчанлигини аниқлаймиз:

2,0610⁵

_w  5,55,5162,84
235
Тўсиннинг ҳисобий схемасини, юклар, зўриқишлар ва талаб қилинган қаршилик моментини аниқлашни прокат тўсинлардагидек қолдирамиз. Тўсин ўлчамларини аниқлашни унинг баландлигини аниқлашдан бошлаймиз.
Тўсиннинг оптимал баландлигини аниқлаймиз:
h_opt  3 W_mp _w  ³ 7821162,84 108,4см.
Тўсиннинг минимал баландлигини аниқлаймиз.
 l 
Бош тўсинлар учун  f   400;

hmin  0,3 lf  EWmp qⁿl³ 86,0512³ 12391см²
  
12 12
бу ерда: ω – норматив юкдан тўсиннинг бутун узунлиги бўйлаб эгувчи
момент эпюрасининг майдони.
Бикрлик шартидан тўсиннинг минимал баландлигини аниқлаймиз:
1239110⁵
h_min  0,3400 2,0610₅ 7821 92,3смh_опт 108,4см
Демак, оптимал баландлик минимал баландликдан катта. Оптимал баландликни тўсин баландлиги сифатида қабул қиламиз. Бу қийматни 5 см, аниқликгача яхлитласак h = 110 см бўлади.
Тўсиннинг баландлиги оптимал қийматга тенг қабул қилинади, лекин минимал қийматдан кичик бўлмаслиги шарт, яъни h_min  h  h_опт .
Агар минимал баландлик оптимал баландликдан катта бўлса, у ҳолда бошқа паст синфдаги пўлат қабул қилинади ва ҳисоблашлар тўсиннинг талаб қилинган қаршилик моментини аниқлашдан бошлаб қайтадан бажарилади.
Тўсиннинг якуний баландлигини 5 см гача яхлитлаб танлаш шарт.
Тўшама тўсин туташувини бир сатхда қабул қиламиз (7 – расм):