Samarqand davlat universiteti german m. V., Yuldashev sh. Q., Usmanova d. Q.,Xalikova L. N

Umumiy tahdid modeli 
Har qanday tashkilotda ishbilarmonlarga ishga qabul qilishda tanishadigan 
korporativ hujjatlar to'plamiga biznes tahdidi modeli kiritilishi kerak.
Xodimlar tushunishi uchun xavf tuzilishi quyidagicha bo'lishi kerak: 
1. Biznesga tahdidlar. Agar bu obro'ga tahdid bo'lsa - qora piar, ommaviy 
axborot vositalarida noqonuniy nashrlar, ma'lumotlar tarqalishi va ma'lumotlar 
tarqalishi oqibatida kelib chiqadigan bo'lsa, ular xodimlarga ham ta'sir qiladi, 
chunki rezyumelarida salbiy obro'ga ega kompaniya tufayli ular ish topishda 
qiyinchiliklarga duch kelishadi. Agar bu sarmoyalarga tahdid bo'lsa - qarorlar 
noto'g'ri yoki noto'g'ri ma'lumotlar asosida qabul qilinadi va ular samarasiz bo'lsa, 
unda bu xatarlar xodimlarning bonuslariga ta'sir qiladi.
2. Shaxsiy 
va 
maxfiy 
ma'lumotlar kabi 
ma'lumotlarni 
tahdid 
qilish . Axborotni qasddan tarqatish jinoiy javobgarlikka olib kelishi mumkin va 
kompaniya faoliyatini to'xtatib qo'yish va ishdan mahrum bo'lish bilan tahdid 
qiladi.

---

125 
3. Xodimlarga tahdidlar. Xodimlarni brakonerlik qilish yoki ularga 
ma'lumot berganliklari uchun ularga pul kompensatsiyasini taklif qilishdan 
tashqari, raqobatchilar kurashning yanada og'ir usullaridan foydalanishlari 
mumkin, masalan, mobil qurilmalar - axborot tashuvchilarning ochiq 
o'g'irlanishi. Mobil qurilmalarda ma'lumotlarni topish xavfini yo'q qilish ushbu 
tahdidlarni kamaytiradi.
4. Kompaniyaning IP-manziliga tahdidlar dasturlarning ishlamay qolishiga, 
serverning mavjud emasligiga olib keladi, biznesning to'xtab qolishiga va 
yo'qotishlarga olib keladi, bu nafaqat elektron pochtadan foydalanishda 
beparvoligini tan olgan va zararli dasturlarning ishini tasodifan boshlaganlarning, 
balki barcha xodimlarning ish haqiga ta'sir qiladi.
5. Moliyaviy tahdidlar. Hisobotlarni qasddan buzib yuborish Federal Soliq 
xizmati tomonidan jarimalarni keltirib chiqaradi va tajovuzkorlarga kompaniya 
mablag'larini o'g'irlash imkoniyatini beradi, shuningdek, nima uchun axborot 
xavfsizligi qoidalariga rioya qilish birinchi navbatda xodimlarning o'zlari uchun 
zarurligini tushuntiradi, bu eng yuqori profilaktika chorasi axborot xavfsizligi. Ular 
ish ta'riflarida va mehnat shartnomalarida aks etgan maxfiy ma'lumotlarni oshkor 
qilmaslik talablari bilan qo'llab-quvvatlanishi kerak. Bu, agar kerak bo'lsa, 
qonunbuzarni javobgarlikka tortishga imkon beradi.
Dasturiy ta'minot va apparat vositalari 
Tushuntirish ishlaridan tashqari, korporativ axborot xavfsizligining texnik 
jihati ham xuddi shunday puxta ishlab chiqilishi kerak. Regulyatorlar ikkita asosiy 
hujjatni tayyorlashni tavsiya qiladi - IS strategiyasi va Xatarlar modeli, unda 
quyidagilar aks ettirilgan: 
- tahdidlarning turi va taxminiy tajovuzkorning tasviri; 
- tizim arxitekturasi, uning asosiy birliklari va elementlari; 
- muhofaza qilish obyektlari; 
- axborotning maxfiyligi darajalarining tasnifi; 
- imtiyozlarni qabul qilish va tayinlashni farqlash qoidalari; 
- dasturiy ta'minotga talablar va uni yangilash; 

---

126 
- apparat va dasturiy ta'minotga talablar. 
Keyinchalik axborot xavfsizligi dasturini amalga oshirish bosqichi 
keladi. Insiderlik xatarlaridan himoyani yaratish uchun quyidagi axborot 
xavfsizligi elementlari amalga oshiriladi: 
Kirish nazorati tizimi. U jismoniy darajada bo'lishi kerak, bunga huquqi 
bo'lmagan shaxslarning serverlari va ish stantsiyalariga kirishni cheklash va server 
xonasiga qilingan barcha tashriflarni jurnalga yozib qo'yish. Dastur darajasida u 
turli darajadagi xodimlar uchun turli xil maxfiylik darajasidagi ma'lumotlarga ega 
bo'lishni ajratib turadi; 
autentifikatsiya tizimi, ruxsatsiz kirishning ikki omilli xavfi kamayadi; 
elektron pochtani filtrlash, spam, viruslardan va fishingdan himoya qilish; 
ishonchli yuklab olish imkoniyatlari; 
ma'lumotlarni qochqinlardan boshqarish. Vazifa DLP tizimini o'rnatish 
orqali hal qilinadi. 
Tashqi 
tahdidlardan 
himoya 
qilish 
uchun 
quyidagi 
echimlardan 
foydalaniladi: 
virusga qarshi himoya vositalari; 
xavfsizlik devorlari (xavfsizlik devorlari); 
bosqindan himoya qilish vositalari; 
brauzerlar va tarmoqning zaif tomonlarini kuzatish uchun boshqa vositalar; 
kriptografik ma'lumotlarni himoya qilish vositalari. 
Axborotni tashqi kanallar, trafikni shifrlash va xavfsiz ma'lumotlarni uzatish 
protokollari 
orqali 
uzatishda 
VPN 
texnologiyalari 
qo'llaniladi. Texnik 
qurilmalardan routerlar ishlatiladi. Xodimlarning harakatlarini kuzatish va ularning 
malakasini oshirishga asoslangan profilaktika choralari tizimining kompleks 
qo'llanilishi apparat va dasturiy ta'minot bilan birgalikda kompaniyaning axborot 
xavfsizligi 
darajasini 
sezilarli 
darajada 
oshirishi 
mumkin.
 O‘z-o‘zini tekshirish savollari 

---

127 
1. Korporativ xavfsizlikning mohiyati nimada? 
2. Korxona tavakkalchilik manbalari nimada? 
3. Siz korporativ axborot xavfsizligi tamoyillarini bilasizmi? 
4. Qanday umumiy tahdid modellarini bilasiz?