Bog'liq Samarqand davlat universiteti озон миллий тад И отлар технологи
5.2. Gomogen kimyoviy reaksiyalar kinetikasini modellash Kinetik tenglamalar reaksiya tezligini bog„liq bo„lgan
parametrlarga, masalan: konsentratsiya, harorat, bosim, katalizator
faolliklariga bog„laydi.
Kimyoviy reaksiyalarning kinetik mexanizmlarini matematik
modellash yo„li bilan o„rganish reaksiyaga kirishuvchi moddalar
konsentratsiyalarining vaqt bo„yicha o„zgarishini aniqlashdan iborat.
Quyidagi kimyoviy reaksiyalar sodir bo„lsin:
Massalar ta‟siri qonuniga ko„ra kimyoviy reaksiyalarning tezliklari
yoziladi va kinetik model tuziladi:
}
bunda
moddalar konsentratsiyalari, mol/l.
(5.16) tenglamalar birinchi tartibli oddiy differensial tenglamalar
sistemasi bo„lib, oddiy differensial tenglamalarni yechishning sonli
usullari (Eyler, Runge-Kutti) yordamida yechish mumkin.
5.1-, 5.2-rasmlarda boshlang„ich moddaning o„zgarish darajasiga
va moddalar konsentratsiyasiga haroratning ta‟sirini matematik model
(5.16) yordamida o„rganish natijalari keltirilgan.
Olingan natijalar maqsadli mahsulotni olish uchun jarayonning
maqbul vaqti haqida xulosa chiqarishga imkon beradi.
Matematik model (5.16) ham xomashyo tarkibining reaksiya
mahsulotlari unumiga ta‟sirini o„rganishga imkon beradi.
Ma‟lumki, kimyoviy reaksiyaning tezligi temperaturaga bog„liq,
shuning uchun jarayonning borishiga temperaturaning ta‟sirini o„rganish
90
uchun Arrhenius tenglamasi (5.13) yordamida kinetik modelda (5.16)
kimyoviy reaksiyaning tezlik konstantasini ifodalash kerak.
5.1-rasm. Vaqt o„tishi bilan reaksiyala ishtirok etgan
moddalar konsentratsiyasining o„zgarishi
5.2-rasm. Reagentning mahsulotga aylanish darajasining temperaturaga
bog„liqligi
