Samarqand iqtisodiyot va servis instituti bektemirov a. B., Ruzibayeva n. X., Аzimova r. I

9. Foydani taqsimlash (Profit Sharing). 
Foydani taqsimlash sherikchilik 
(mushoraka yoki muzoraba) shakllaridan biri hisoblanadi va loyihani moliyalashtirish 
uchun ITB hamda hamkor tomonning mablag‗larini birlashtirishni taqozo etadi; har 
bir sherik korxonadan kelib tushadigan sof foydadan foiz oladi ITB chet ellik 
taraqqiyot moliyaviy muassasalari bilan hamkorlikni rivojlantirmoqda. 2011 yilda 
Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, Osiyo taraqqiyot banki, Moliyaviy nazorat 
yuqori organlari halqaro tashkiloti, Butunjahon banki bilan hamkorlik to‗g‗risidagi 
kelishuv imzolandi. 
Sog‗liqni saqlash va ta‘lim sohasidagi ITB loyihalarini moliyalashtirish ITBga 
a‘zo mamlakatlarning har biri erishishga intilayotgan Ming yillik rivojlanish 
maqsadlariga (Millennium Development Goals) muvofiq amalga oshirilmoqda. ITB 
o‗z faoliyatida davlat-xususiy sektor hamkorligi mexanizmini faol ishlatib kelmoqda, 
bu esa ijtimoiy ahamiyatga ega bo‗lgan loyihalarni qo‗llash uchun qo‗shimcha 
moliyaviy mablag‗larni jalb qilish imkonini beradi.Misol tariqasida, Malayziyaning 
Selangor shtatida tezkor avtomagistral qurish bo‗yicha Malayziya taraqqiyot banki 
bilan davlat-xususiy sektor hamkorligi mexanizmi tamoyili bo‗yicha ITB tomonidan 
amalga oshirilgan loyihani keltirish mumkin. 

---

115 
ITB faoliyatining strategik muhim yo‗nalishi musulmon mamlakatlar aholisini 
malakaviy tayyorlash va o‗qimishliligi darajasini oshirish hisoblanadi. 2012 yilgi 
faoliyat yakunlari bo‗yicha ITB portfelidagi ijtimoiy ahamiyatga ega loyihalarda eng 
katta ulushni ta‘lim sohasidagi loyihalar egalladilar. Yuqoridagi tashabbuslar ishsizlik 
darajasini pasaytirishga va ITB a‘zo mamlakatlar mehnatga qobiliyatli aholisining 
faoliyati 
samaradorligini 
oshirishga 
qaratilgan. 
ITB a‘zo mamlakatlarda 
qashshoqlikni bartaraf etishga alohida ahamiyat qaratdi. Ushbu muammoni yechish 
maqsadida mikromoliyalashtirishdan foydalanilmoqda. ITB shuningdek, qishloq 
xo‗jaligi sohasidagi loyihalarga ham yordam ko‗rsatmoqda, bunda atrof-muhit 
himoyasi tamoyili hisobga olinadi. Jahondagi eng yaxshi taraqqiyot banklari 
amaliyotiga muvofiq, ITB investitsiyalarining sezilarli qismi infratuzilmalarni 
rivojlantirishga yo‗naltirilgan. 
2012 yilda ITB mablag‗larini iqtisodiyot sektorlari bo‗yicha taqsimlanishi 
energetik sektor ulushining (28,1 foiz) yuqoriligi bilan ta‘riflanadi, undan keyin suv 
bilan ta‘minlash va shahar xizmati (18,7 foiz), qishloq xo‗jaligi (16,9 foiz), sog‗liqni 
saqlash (10,9 foiz), transport (10,1 foiz), ta‘lim (6,5 foiz), moliyalar (5,8 foiz), sanoat 
va qazib olish (3 foiz) hamda boshqalar (0,02 foiz) turadi. 
ITBga nafaqat moliyaviy vazifani amalga oshirish, balki Mavritaniya, Maldiv, 
Qirg‗iziston, Jibuti va boshqa kam taraqqiy etgan a‘zo-mamlakatlarga texnik ko‗mak 
berish yuklatilgan. Bundan tashqari ITB islomiy qimmatli qog‗ozlar – sukukni 
joylashtirish tashkilotchisi hisoblanadi. ITB shariat o‗rnatgan cheklovlar doirasida 
moliyaviy mablag‗larni jamlash uchun depozitlarni jalb qilish huquqiga ega. Kredit, 
bozor va amaliyot xatarlarini o‗z vaqtida pasaytirish va baholash maqsadida ITB o‗z 
faoliyatida xatarlarni boshqarish maxsus vositalaridan foydalanadi. A‘zo mamlakatlar 
va boshqa qarzdorlarning kredit qobiliyati, moliyaviy barqarorligini doimiy 
monitoring qilish ITB kredit xatarini samarali boshqarish imkonini beradi. 
Likvidlilik xatari va mustaqil xatarlarga alohida e‘tibor qaratiladi. Buning 
uchun ITBda xatar – menejmenti faoliyatining samaradorligi ustidan ichki nazorat 
tizimi, yuqorida qayd etilgan xatarlar ahamiyati bo‗yicha limit va cheklovlar tizimi 

---

116 
joriy etilgan. Xatarlarni boshqarish tizimlarini takomillashtirish maqsadida 
ishga vaqti-vaqti bilan tashqi maslahatchilar jalb etiladi.