Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

13.4.4. Korxonalarda aylanma mablag‘larining foydalanish 
samaradorligining statistikasi 
 
Korxonalar mavjud mablag‘lari shu jumladan aylanma mablag‘laridan ham 
samarali foydalanishlari lozim. Aylanma mablag‘lar foydalanish samaradorligini 
ko‘rsatkichlari tizimi belgilaydi. Ularning asosiylari quyidagilardir: 
Aylanma mablag‘larning aylanuvchanlik koeffitsienti, boshqacha aytganda 
aylanma mablag‘lar shu korxonada hisobot (tahlil) davri mobaynida necha marta 
aylangan. Ishlab chiqarish korxonalarida bu ko‘rsatkichni har bir so‘m aylanma 
mablag‘larga qancha mahsulot ishlab chiqarilgan deyish ham mumkin. 
Bu ko‘rsatkich (Ay.mabl.ak) korxonada ishlab chiqarilgan mahsulot hajmini 
(Q) aylanma mablag‘lar o‘rtacha qiymatiga nisbati bilan hisoblanadi. 
.
.
.
.
.
A
mabl
Ay
Q
ak
mabl
y

Aylanma mablag‘larning kunlardagi aylanuvchanligi aylanma mablag‘lar 
o‘rtacha qiymatini o‘rtacha bir kunlik mahsulot hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Aylanma mablag‘larning aylanuvchanligi : 
(Ay.mabl..a) = Ay.mabl.: Q : Ks 
Bunda: Ks - hisobot davridagi kunlar soni 
Aylanma mablag‘lar daromadliligi olingan yalpi daromad summasini aylanma 
mablag‘lar summasiga foizlardagi nisbati bilan aniqlanadi va bu ko‘rsatkich 100 so‘m 
aylanma mablag‘lardan foydalanib, qancha daromad olinganligini bildiradi. 
.
.
.
100
.
.
.
A
mabl
Ay
Daromadlar
d
mabl
y


Aylanma mablag‘lar rentabelligi (foydaliligi) korxonaning foydasini
foydalanishdagi aylanma mablag‘lar summasiga foizdagi nisbati bilan hisoblanadi. Bu 
ko‘rsatkich korxona har bir 100 so‘m aylanma mablag‘larga qancha foyda olganligini 
ko‘rsatadi. 
.
.
.
100
.
.
.
A
mabl
Ay
foyda
f
mabl
y


Aylanma mablag‘larning samaradorligini tahlil qilganda debitor qarzlarning 
ham aylanuvchanligini aniqlash va tahlil qilish lozim. Bu ko‘rsatkich (D.a) debitor 
qarzlar summasini hisobot davri kunlariga ko‘paytirib va sotilgan mahsulot hajmiga 
bo‘lib topiladi. 
Q
Ks
Debitor
Da



---

184