Samarqand iqtisodiyot va servis instituti hudayberdiev umar

 
17.3.2. Transport xizmatlarining rivojlanishi 
 
O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, iqtisodiyotning muhim tarmoqlaridan biri 
bo‘lgan transportning rivojlanishiga katta ahamiyat berildi. Transportning barcha 
turlari : temir yo‘l, avtomobil transporti, havo yo‘llari transporti rivojlandi. YAngi 
temir yo‘l liniyalari qurildi, eskilari modernizatsiya – elektrofikatsiya qilindi. 
Avtomobil transportida Asakadagi engil avtomobillar, Samarqanddagi avtobus, 
avtomashinalar zavodlarining qurilib ishga tushirilishi O‘zbekistonni avtomobillar 
ishlab chiqaruvchi, mamlakatlar safiga qo‘shdi. Havo transportida ham aerodromlar 
zamonaviy tarzda ta’mirlandi, samolyotlar parki yangilandi. Bu o‘zgarishlar transport 
xizmatlari ko‘rsatkichlarining rivojlanishiga olib keldi. 
 
 
17.3-jadval 
Transport turlari bo‘yicha yuk tashish hajmi dinamikasi 
 
y i l l a r 
Jamiga 
nisbati, 
% 
2016 yil 
2003 yilga 
nisbatan, 
% 
2003 
2004 
2010 
2016 
YUk tashish hajmi, 
mln. tonna 
703,2 
714,9 
1173,2 1603,5 100,0 
355,5 
SHu jumladan
Temir yo‘l transporti 
45,1 
45,4 
56,9 
67,6 
4,2 
149,9 
Avtomobil transporti 
592,8 
601,8 
1062,6 
1473,7 
91,9 
248,6 

---

243 
Quvur yo‘llari orqali 
65,3 
67,7 
53,7 
62,2 
3,9 
95,3 
Havo transportida 
ming tonna 
5,9 
5,6 
29,4 
26,5 
0,0 
449,2 
17.3-jadval ma’lumotlaridan ko‘rinib turibdiki, yuklarni tashish xizmati 
bo‘yicha avtomobil transporti asosiy o‘rinni egallaydi. Mamlakat miqyosida xalqaro, 
Respublika ahamiyatidagi yo‘llarning kengaytirilishi va zamon talablariga javob 
beradigan tarzda qayta ta’mirlanish, mahalliy yo‘llarning qattiq qoplamalar bilan 
qoplanish, yangi yo‘llarning qurilishi yuk tashishni avtomobil transortida tashishni 
yaxshiladi. Avtomobil transportining yuk tashishdagi hissasi 2016 yil 91,9 % ni tashkil 
etgan. Mamlakat transportida yuk tashish hajmi yildan – yilga o‘sib bormoqda. Agarda 
Respublika bo‘yicha 2003 yilda 703,2 mln tonna yuk tashilgan bo‘lsa 2016 yilda bu 
ko‘rsatkich 1603,5 mln. tonnaga etgan, ya’ni 355,5 % ga oshgan. Jadval ma’lumotlari 
Respublikada barcha transport turlari bo‘yicha yuk tashish xizmati rivojlanganligini 
ko‘rsatadi. Lekin avtomobil va havo yo‘llari bo‘yicha yuk tashish xizmatlari yuqori 
sur’atlar bilan rivojlangan (tegishli ravishda 248,6% va 449,2 % ga). Bunday 
sur’atlarga yangi havo yo‘llarining ochilishi va avtomobil yo‘llarining qurilishi ham 
ta’sir qilgan, albatta. 
Transport xizmatida yukni tashish bilan bir vaqtda, bu yuklarni qancha masofaga 
tashilgani ham muhimdir (transport vositalaridan foydalanish maqsadi ham yuklarni 
kerakli masofagacha tashib, manzilga etkazishdan iborat). SHuning uchun ham yukni 
tashilgan masofa bilan bog‘lab, ya’ni yuk aylanmasi ko‘rsatkichini (t/km) ko‘rib 
chiqamiz. 
Transport xizmatlari yuk aylanmasi mutloq miqdorlarda muttasil ravishda oshib 
bormoqda. Agarda barcha transport turlari bo‘yicha yuk aylanmasi hajmi 2003 yilda 
63,3 mlrd. t/km bo‘lgan bo‘lsa, bu ko‘rsatkich 2016 yilga kelib 88,0 mlrd. t/km ga 
etgan, ya’ni 139,0% ga o‘sgan. Transport turlari bo‘yicha yuqori sur’atlar bilan 
avtomobil transporti xizmatining o‘sayotganligini jadval ma’lumotlari ko‘rsatib 
turibdi. Bu transport xizmatlari ushbu davrda 375,0 % ga o‘sgan, ya’ni 2003 yilda 9,6