Samarqand iqtisodiyot va servis instituti u. Xudayberdiev, A. N. Xoliqulov, S. A. Babanazarova

 
 
Asosiy vositalar (av) bilan ta’minlanganlikni ifodalovchi 
ko‘rsatkichlar va ularni aniqlash yo‘llari 
Ko‘rsatkichlar tizimi 
Fond bilan
qurolanganlik 
darajasi (Fq) 
Natijaning (mahsulot, 
tovar oboroti va h.k.) 
fondliligi (Flik) 
O‘z 
mablag‘larining 
AVlar bilan ta’minlan-
ganligi (O‘zt) 
soni
Xodimlar
100
qismi
faol
Av.
F

=
q
Q
AV
=
− lik
F
m
O'
AV
zt
O'
=
Xodimlarning 
AV. bilan qay 
darajada 
qurollanganligini, 
ya’ni 1 xodimga 
qancha 
AV. 
to‘g‘ri kelishini 
ifodalaydi. 
Natija, ya’ni mahsulot, 
tovar oboroti, foyda 
kabi ko‘rsatkichlarning 
1 so‘m miqdorida 
to‘g‘ri keladigan AV. 
qiymati-ni ifodalaydi. 
O‘z mablag‘larining 1 
so‘miga qancha AV lar 
to‘g‘ri kelganligini. Bu 
ko‘rsatkich 1 dan kam 
bo‘lsa 
(O‘zt<1) 
yaxshi. Agar O‘zt>1
bo‘lsa korxona bankrot 
bo‘ladi. 
Korxonalar mavjud asosiy vositalardan samarali foydalanishlari 
lozim. Ayniqsa bu narsa hozirgi bozor munosabatlari sharoitida 
qo‘shimcha mablag‘ sarflamasdan ko‘proq mahsulot chiqarishga, 
pirovard natijada foydaning ko‘payishiga olib keladi. Demak, asosiy 
vositalar har bir so‘miga qancha mahsulot ishlab chiqarganlik 
ko‘rsatkichi, muhim ko‘rsatkichlardan biridir. Bu ko‘rsatkich ishlab 
chiqarilgan mahsulot (bajarilgan ish, ko‘rsatilgan xizmat) summasini 
asosiy vositalar o‘rtacha qiymatiga AV bo‘lib topiladi. 
A.V.Q =
V
A
Q

Lekin umumiy xulosa chiqarish uchun boshqa ko‘rsatkichlarni ham 
hisoblab, tahlil qilish lozim.
Korxona asosiy vositalarning daromadliligi ma’lum davrda olingan 
daromad summasining, asosiy vositalar o‘rtacha qiymatiga nisbatan 
hisoblanadi.

---

232 
A.V.D =
V
A
Daromadlar
.
100

Asosiy vositalarning foydalilik (rentabellik) ko‘rsatkichi foyda (F) 
summasini, asosiy vositalar o‘rtacha qiymatiga nisbatan aniqlanadi. 
A.V.R =
V
A
foyda
.
100

Asosiy vositalar foydalanish samaradorligi ko‘rsatkichlari va ularni 
hisoblash yo‘llari quyidagi sxemada ko‘rsatilgan