Sanaat geografiyasi pa’ninin’ obekti ha’m predmeti joba

Elektr energiyasin jetkizip beriw. Elektr energiyasınan xalıq xojalıg’ında ken’nen paydalanıw ha’m onı uzaq aralıqqa jetkeriwdi 1888-jılı 1-ret D.A.Lachinov ta’repinen elektr energiyani joqarı kernewge iye tok penen az ku’sh jumsap uzaq aralıqqa jetkerip beriw usılın oylap taptı.
1891-jılı rus injeneri Dalivo-Dovrovolskiy joqaridag’i usil arqali 175 km aralıqqa birinshi sanaatlıq elektr energiyasın jetkerip berdi. Son’g’ı jıllarda elektr energiyasinan paydalanıw ko’lemi artqanı menen to’mendegi sxema o’zgerissiz paydalanilmaqta.
Bul sxemada elektr stantsiyalardag’ı o’ndirilgen joqarı kernewge iye o’zgermeli elektr togi transformatorg’a jiberiledi. Bul jerde ol quwatlıg’ı 200-300 mın’ kVt da’rejesine jetkeriledi. Bunnan keyin joqarı quwatlılıqqa iye elektr tog’i joqarı voltlı liniyalarg’a jiberiledi ha’m usı arqalı elektr energiyası uzaq araliqqa jetkerilip beriledi. Bunnan keyin sanaatta paydalanatug’ın orında to’menletiwshi transformatorlar arqalı o’ndiriske qa’jetli normadag’ı pa’s kernewge tu’siriledi. Bul usıl arqalı ha’zirgi waqıtta uzaq aralıqqa elektr quwatın jetkerip beriw mu’mkinshiligine iye. Bul usil joqarı voltlı elektr liniyası arqalı elektr energiyasin o’ndiris ka’rxanaları arasında bo’listiriwge mu’mkinshilik tayarlasa, ekinshiden birneshe elektr stantsiyalardi bir energiya sistemasına biriktiriwge mu’mkinshilik beredi. Yag’nıy sanaat ka’rxanalarının’ u’zliksiz islewine mu’mkinshilik tuwdıradı.
Bul bir tutas energiya sistemasının’ du’ziliwi ayırım qımbat bahalı shiyki zat bazasında isleytug’ın elektr stantsiyalarin waqıtsha toqtatıp, ornına arzan energiya dereklerine iye elektr stantsiyalardi paydalanıwg’a mu’mkinshilik beredi. Keyingi jılları u’lken quwatliqqa iye elektr stantsiyalardin’ qurılıwı ha’m olardin’birden-bir energosistemalarg’a birigiwi elektr-energetika sanaatı rawajlanıwına u’lken u’les qostı. Elektro-energetika sanaatı xalıq xojalıq komplekslerinde ku’shli richag bolıp, bul o’z gezeginde o’ndiris ka’rxanaların janlandırıwg’a u’lken ta’sir jasaydı. Sebebi barlıq aymaqlar (ekonomikalıq rayonlar) shiyki zat ha’m energetikalıq resurslar menen birgelki ta’miyinlenbegen. Sonlıqtan ulken quwatliqqa iye elektrostantsiyalar qurıw, da’sturiy emes energiya dereklerin quriwg’a aldag’i waqitta ulken itibar qaratilmaqta. Bul o’z gezeginde shiykizat resursların tolıq paydalanıw ha’m sanaat ka’rxanalarının’ rayonlar boyınsha aqilg’a muwapiq jaylastırıwg’a tiykar jaratadi.
Elektroenergetika sanaatın rawajlandırıw tek sanaat tarawların g’ana emes, al awıl-xojalıg’ı, transportqa da u’lken ta’sir jasaydı. Elektr energiyasin jetkerip beriwdin’ ekonomikalıq jaqtan jetiskenligi elektr energiyasın transportirovkalaw arqali tu’rli quwatlılıqqa iye elektr energiyasin uzaq aralıqqa jetkerip beriwden ibarat. Uzaq aralıqqa elektr energiya jetkerip bergende u’lken quwatlılıqqa iye turaqlı joqarı kernewdegi toklar ekonomikalıq jaqtan na’tiyjeli bolıp keledi. Ms. 1000 km aralıqqa 1000 kVt kernewge iye turaqlı tok jetkerilip berilgende 10 kVt saat elektro energiyanin’ o’zine tu’ser bahası 0,8 sha’rtli birlik, al 500 kVt kernewge iye o’zgermeli tok jetkerilip berilgende 10 kVt elektr energiyanin’ o’zine tu’ser bahası, 1,05 sha’rtli birlikke ten’.
Solay etip uzaq aralıqtag’ı sozılg’an elektr o’tkizgish liniyalarına turaqlı toktan paydalanıw u’lken a’hmiyetke iye ha’m ekonomikalıq jaqtan na’tiyjeli boladı.