Sanoat korxonalari ishlab chiqarishida aylanma mablag’lar va ulardan samarali foydalanish yo’nalishlari

Aylanma
Muomala
Aylanma ishlab chiqarish fondlari  korxona ishlab chiqarish fondlarining bir qismi bo‘lib, bitta ishlab chiqarish sikli davomida sarflanadi hamda natural shaklini o‘zgartirib, o‘z qiymatini to‘lig‘icha tayyor mahsulot tannarxiga o‘tkazadi.
Korxona aylanma ishlab chiqarish fondlari qatoriga xom ashyo va materiallar zaxirasi, yarim tayyor mahulotlar, yoqilg‘i va energetika resurslari, qadoqlash va o‘rov materiallari, ehtiyot qismlar, tugallanmagan ishlab chiqarish va kelajakdagi xarajatlarni kiritish mumkin.

• 
  ishlab chiqarish zaxiralari;
  
• 
  tugallanmagan ishlab chiqarish va korxonada tayyorlangan yarim tayyor mahsulotlar;
  
• 
  kelgusi davr xarajatlari
  

Ya’ni, aylanma ishlab chiqarish fondlari quyidagi uch guruhga bo‘linadi:

Muomala fondlari korxonaning tayyor mahsulot zaxirasini yaratish uchun mo‘ljallangan pul mablag‘lari, shuningdek, chek va veksellar, aksiyadorlarning qarzlari, turli xil debitorlik qarzlari, bank va kassalarning hisob raqamlaridagi mablag‘lardan iborat bo‘ladi. Muomala fondlari va aylanma ishlab chiqarish fondlari majmuasi, korxonaning aylanma mablag‘lari (kapitali)ni tashkil qiladi.

Aylanma mablag‘lardan quyidagi hollarda foydalaniladi:

• 
  xomashyo, material, ehtiyot qismlar hamda ishlab chiqarishni tashkil qilishda zarur bo‘lgan boshqa mehnat predmetlari;
  
• 
  ishlab chiqarish jarayonida iste’mol qilinuvchi elektr energiyasi, yoqilg‘i kabi resurslar uchun haq to‘lash;
  
• 
  korxonani tashkil etish va faoliyat yuritish davrida oylik ish haqi to‘lanishi;
  
• 
  soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lash.
  

Aylanma ishlab chiqarish fondlari korxona aylanma mablag‘larining eng faol qismi bo‘lsa, muomala fondlari ishlab chiqarish jarayonida bevosita ishtirok etmaydi hamda yangi iste’mol qiymatini yaratmaydi

Aylanma mablag‘larning to‘liq aylanishi uch bosqichdan iborat bo‘lib, bu jarayonda mahsulot ishlab chiqariladi va sotiladi.
Birinchi
Ikkinchi
Uchinchi
Aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligi ularning aylanish tezligi, daromadliligi va rentabelligi bilan, ya’ni aylanma mablag‘larning 1 so‘miga to‘g‘ri keladigan foyda miqdori bilan belgilanadi
Aylanma mablag‘larning kunlarda ifodalangan aylanish tezligi aylanma mablag‘lar o‘rtacha yillik summasining bir kunlik sotilgan mahsulot qiymatiga nisbati sifatida quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: