SaqarTvelos agraruli universiteti marina TurmaniZe sarkocistozis SemTxvevaSi epidemiologiisa da dakvlis produqtebis veterinariul-sanitariuli eqspertizis zogierTi sakiTxi

sa ku Ta ri ga mok v le ve bi 
sa mu Sao  geg miT  gaT va lis wi ne bu li  iyo  sa qar T ve lo-
Si  sar ko cis to zis  epi de mi o lo gi is  zo gi er Ti  sa kiTxis 
Ses wav la  da  sar ko cis te biT  da in va zi e bis  in ten si u ro-
bis  xa ris xis  gaT va liswinebiT  xor c Si  gan vi Ta re bu li 
bi o qi mi u ri  cvli le bebisa  da  mik ro bi o lo gi u ri  maC ve-
neb le bis dad ge na.
sa qar T ve lo Si  sar ko cis to zis  epi de mi o lo gi is  sa-
kiTxe bis Ses wav lis miz niT q.Tbi li sis zo gi erT sa vaW ro 
obi eq t sa da ag ra rul ba zar Si vik v lev diT ra i o ne bi dan 
mi Re bul  sa sof lo-sa me ur neo  cxo ve le bis  nak lav sa  da 
dak v lis pro duq tebs. 
sa rea lizaciod  mi Re bul  pro duq ci as  Tav da pir ve-
lad  vik vlevdiT  or ga no lep ti ku rad  maT Si  mak ro sar-
ko cis te bis,  e.w.  `mi Se ris  par ke bis~  ar se bo ba ze.  Sem deg 
msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis,  Ro ri sa  da  cxvris  nak-
la vis kis ris, mxris, zur gis,  dun du la da muc lis kun-
Te bi dan sin jis sa xiT vi RebdiT xor cis naW rebs 100-100 
gra mis  ode no biT.  yo ve li  naW ridan  vam za deb diT  da ax-
lo e biT 10 mm sig r Zi sa da 2-3 mm si ganis mqo ne 12 ana Tals, 
ro mel Tac  va Tav seb diT  kom p re so ri u mis  mi nebs  So ris 
da  vWylet diT.  Sem deg  ze da  mi nas  vi Reb diT,  anaT lebs 
vaw ve TebdiT  me Ti le nis  li lis  axal mom za de bul  wyal-
xsnars 1:1000-Tan gan zavebiT, va Ce reb diT 3-5 wu Tis gan-
mav lo ba Si  da  vaS robdiT  fil t ris  qa Ral diT.  kom p re-
so ri ums va fa reb diT ze da mi nas da vik v lev diT mik ros-
ko piT mci re ga di de bis obi eq ti vis meS ve o biT. ase Ti we-
siT  mom za de bul  anaT leb Si  mik ro sar kocistebi  iRe be-
bodnen muq iis f rad, kun To va ni boW ko e bi – Ria iis f rad.
ga mov lenili  mik ro sar ko cis te bis  ra o de no bis  mi-
xed viT nak lavs vyof diT sa mi xa ris xis mi xed viT: sus tad 
da in va ziebuli – 12 ana Tal Si ara ume tes 20 sar ko cis ti-
sa; sa Su a lod da in va zie buli – 12 ana TalSi 21-40 sar ko-
cis ti da Zli er da in va zi e bu li – 12 ana TalSi 41 da me ti 

 46
sar ko cis ti. ga mok vlevis dros yu radRe bas va max vi leb-
diT  pi ruty vis  na suqobis  ka te go ri a sa  da  wlis  se zon-
ze, va fiq si reb diT Tu ro me li ra i o ni dan iyo mi Re bu li 
pro duq cia.
sar ko cis te biT  ZaR le bis  da in va zi e bi sa  da  sar ko-
cis to zis  gav r ce le ba Si  ma Ti  ro lis  dad ge nis  miz niT 
kop ro lo gi u rad  (fi u le bor nis  me To di)  vik v lev diT 
fer mis, mecx va ris, mo sax leobisa da ma wan wa la ZaR lebs. 
ga mok v le ve bi  Ca va ta reT  Te lavis,  la go de xis,  yvar lis 
ra i o ne bis sof leb sa da q.Tbi lis Si, ra dro sac ga mo vik-
v li eT 72 ZaR li. 
sa kon t ro lo  da  sac de li  jgu fe bis  cxo ve le bis  nak-
lavs  sar ko cis te biT  da in va zi e bis  xa ris xis  (sus ti,  sa-
Su a lo,  Zli e ri)  Se sa ba mi sad  Ca vu ta reT  ve te ri na ri ul-
sa ni ta ri u li  eq s per ti za moq me di nor ma ti u li aq te bis, 
stan dar te bi sa da we se bis mi xed viT.
sa xel m wi fo  stan dar tis  7269-79-is  Se sa ba mi sad  sac-
de li  da  sa kon t ro lo  jgu fis  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi-
ruty vis, Ro ri sa da cxvris nak lavs Ca vu ta reT or ga no-
lep ti ku ri ga mok v le ve bi.
dak vir ve bebs viwyebT Ta vis, pa ren qi mu li or ga no e bis, 
nak la vis lim fu ri kvan Ze bis pa To mor fo lo gi u ri cvli-
le be bis  da  or ga no lep ti ku ri  niS ne bis  da fiq si re biT 
bu neb ri vi ga na Te bis fon ze.
msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis da Ro ris Tavs vki deb-
diT kav ze qve da ybis kuTxiT an tra qe is rgo liT, vWri-
diT enas da vi Reb diT qve da ybis Sua siv r ci dan ise, rom 
Tav ze  Se nar Cu ne bu li yo  yve la  lim fu ri  kvan Zi.  pir ve-
lad  va mow meb diT  tu Ce bi sa  da  pi ris  Rrus  lor wo van 
gar sebs, vak vir de bo diT iyo Tu ara ero zi e bi, af to zu-
ri da zi a ne be bi an sxva pa To lo gi u ri  cvli le be bi. da nis 
yu iT  enas  va So reb diT  lor wos,  sak veb  ma sas  da  Sem deg 
vaT va li e reb diT. ga na Wer ze va mow meb diT ybis q ve Sa lim-
fur kvan Zebs maT Si pa To lo gi u ri cvli le be bis aR mo sa-

 47
Ce nad.  va mow meb diT  enis  Zi ri sa  da  xor xis  kun Tebs,  ga-
re Ta da Sig ni Ta sa ReW kun Tebs. ga re Ta sa ReW kun Teb ze 
va ke Teb diT or-or pa ra le lur ga na Wers cis ti cer ke bis 
aR mo sa Ce nad ise, rom er T d ro u lad gaW ri li yo yba yu ra 
lim fu ri kvan Zi. va mow meb diT ag reT ve xa xis uka na da Su-
a le dur lim fur kvan Zebs.
Si na gan  or ga no ebs  (fil t vebs,  ele nas,  di af rag ma sa 
da say la pav mils) vki deb diT tra qe is rgo liT kav ze da 
vsin jav diT.  Si na ga ni  or ga no e bis  ve te ri na ri ul  Se mow-
me bas  viwyeb diT  bron qi a lu ri  (mar j ve na)  fil t vis  wi na 
wi lis,  Su a sa ya ris  lim fu ri  kvan Ze bis  daT va li e re bi Ta 
da  gak ve TiT,  Sem deg  va mow meb diT  fil t vebs  ga re ga ni 
daT va li e re biT da xe lis Se xe biT.
guls  vaT va li e reb diT  ga re dan  epi kar di u mis  mxri-
dan. pe ri kar di u mis gak ve Tis Sem deg gu lis kunTs vkveT-
diT did sim ru de ze, vxsni diT yve la Rrus da va SiS v leb-
diT epi kar di ums. gu lis Rru eb Si vsazR v rav diT sis x lis 
Sem c ve lo bas da xa si aTs.
nak lavs  va mow meb diT  ga re ga ni  ze da pi ri dan,  kan q ve-
Sa  qso vi li sa  da    Sig ni Ta  se ro zu li  gar se bis  mxri dan 
bu neb riv  ga na Te ba ze.  vik v lev diT  kun Te bis  ze da pir-
ze sar ko cis te bis ar se bo bas. ami saT vis vWri diT kis ris 
kun Tebs,  ag reT ve  va ke Teb diT  gas w v riv  Rrma  ga na Wers 
kis ris  gver diT  sa gi ta lur  sib r tye Si  nak la vis  mTli a-
no bis da ur R vev lad.
vsazR v rav diT xor cis ga re gan Se xe du le bas da fers. 
av R niS nav diT  ze da pi ris  mdgo ma re o bas,  mis  fers,  sim S-
ra  lis qer qis ar se bo bas, yu radRe bas vaq cev diT sis x lis 
kol tebs, da bin Zu re bas, obs, bu zis mat lebs, vad gen diT 
kun To va ni qso vi lis Se xe du le bas da fers mis Rrma fe-
neb Si.
kon sis ten ci as vsazR v rav diT xor cis +15-200C  tem pe-
ra tu ris  dros  xor cis  ze da pir ze  Ti Tis  da wo liT,  ris 
Sem deg  vak vir de bo diT  war moq m ni li  fo sos  gaq ro bis 
siC qa res.

 48
suns  vsazR v rav diT  xor cis  ro gorc  ze da pi rul,  ise 
Rrma  fe neb Si,  ris T vi sac  suf Ta  da niT  vWri diT  xorcs 
da  vsazR v rav diT  suns  qve da  fe neb Si,  gan sa kuT re bul 
yu radRe bas  vaq cev diT  Zvleb Tan  mde ba re  kun To va ni 
qso vi le bis suns.
cxim Si vsazR v rav diT fers, sun sa da kon sis ten ci as.
Zvlis tvi nis mdgo ma re o bas vsazR v rav diT  lu lo van 
Zval Si, yu radRe bas vaq cev diT mis fers, dre ka do bas da 
bzin va re bas ga na tex ze.
sax s reb Si mye se bis mdgo ma re o bas vsazR v rav diT Se xe-
biT, vik v lev diT dre ka do bas, sim k v ri ves, sax s re bis ze-
da pirs, sa sax s re Can Ta Si si no vi a lu ri siTxis gam W vir va-
lo bas. vak vir de bo diT kis ris ga daW ris ad gi lis  mdgo-
ma re o bas.
sis x l gar T me vis  xa ris xis  da sad ge nad  vsazR v rav diT 
kun To va ni da cxi mo va ni qso vi lis fers, sis x lis ar se bo-
bas msxvil da wvril sis x l Zar R veb Si da kun Te bis ga naW-
reb ze,  ris T vi sac  kun To va ni  qso vi lis  axal  ga na Wer ze 
va deb diT fil t ris qa Ral dis zols (sig r Ze -- 10 sm, si-
ga ne -- 1,5 sm.), va Ce reb diT mas ze ram de ni me wu TiT da vak-
vir de bo diT qa Ral dis na wi le bis gaJ Ren T vas ga mo su li 
xor cis wve ni Ta da sis x liT.
hi pos ta ze bis  ar se bo bas  vak vir de bo diT  da  vik v lev-
diT  se ro zul  gar seb ze,  kan q ve Sa  qso vil Si  da  Si na gan 
or ga no eb Si.
xor cis bu li o nis gam W vir va lo bis, aro ma ti sa da  cxi-
mis  mdgo ma re o bis  gan sazR v ri saT vis  vdgam diT  e.w.  `mo-
xar S vis  sinjs~.  vam za deb diT  xor cis  far Sis  na revs  (20 
gr  farSs  da ma te bu li  60  ml  ga mox di li  wya li)  100  ml-
iani kol ba Si, va Tav seb diT aRu Re bu li wylis aba za na ze 
(80-850C)  da  va fa reb diT  mi nas.  bu li o nis  adu Re bis  Sem-
deg  mi nas  vi Reb diT  da  vad gen diT  suns,  cxi mis  mdgo ma-
re o bas mis ze da pir ze, xo lo gam W vir va lo bis gan sa sazR-
v rad 20 ml bu li ons vas xam diT 20 mm di a met ris 25 ml-ian 
sa zom ci lin d r Si.

 49
in feq ci u ri sne u le be bis an niv Ti e re ba Ta cvlis moS-
las Tan da kav Si re bu li da a va de be bis ga mo TiS vis miz niT 
vkveT diT  da  vik v lev diT  kis ris  ze da pi rul  (beW wi na), 
kis ris  Rrma  (ka u da lur),  iR li is q ve Sa,  nekn-kis ris,  we-
lis,  Te Zos,  men jis,  mux lis  na o Wis,  sa zar du lis  ga re-
gan, sa zar du lis Rrma, saj do mi sa da mux l q ve Sa lim fur 
kvan Zebs, vak vir de bo diT hqon da Tu ara ad gi li hi pe re-
mi as, Se Su pe bas, se ro zul-eq su da ci ur an Te bas, at ro fi-
as, hi per to fi as, sis x lis mi moq ce vis moS las da sxva pa-
To lo gi ur cvli le bebs.
Se sa ba mi si  sa xel m wi fo  stan dar te biT  (ГОСТ  779-87) 
vad gen diT cxo velTa asa kis mi xed viT nak la vis na su qo-
bis ka te go ri ebs.
jan m r Te li  da  da a va de bu li  cxo ve lis  xor cis  er T-
ma ne Ti sa gan  di fe ren ci re bi sa  da  si ax lis  xa ris xis  gan-
sazR v ri saT vis  (ГОСТ  23392-78)  Se sa ba mi sad  ga mo vi ye-
neT Sem de gi bi o qi mi u ri me To de bi: xor cis ga mo na wu ris 
fil t rat Si (1:4) wyal ba di on Ta kon cen t ra ci is dad ge na, 
ben zi di nis sin ji, for mo lis re aq cia, re aq cia go gir d m-
Ja va spi len ZiT bu li on Si da aq ro la di cxi mo va ni mJa ve-
bis gan sazR v ra. 
bi o qi mi u ri ga mok v le vi saT vis sin jebs vi Reb diT zur-
gis ug r Ze le si kun Ti dan 200 gr-is ode no biT, ga mok v le-
vebs va ta reb diT 24-48 sa a Tis gan mav lo ba Si xor cis mom-
wi fe bis Sem deg. sin jebs vi na xav diT  +40C   tem pe ra tu ra-
ze.
bi o qi mi u ri  ana li zi saT vis  vam za deb diT  xor cis 
wyli an ga mo na wurs 1:4-Tan Se far de biT. ami saT vis 25 gr 
xorcs  mak rat liT  vWri diT  wvri lad,  vsres diT  fa i fu-
ris sa nay Si, vu ma teb diT ga mox di li wylis mci re na wils. 
xor cis  fa fa  ga dag v qon da  kol ba Si,  sa nays  vrecxav diT 
ga mox di li  wylis  dar Ce ni li  ra o de no biT,  ro mel sac 
vas xam diT  ima ve  kol ba Si.  kol bas  vu ke Teb diT  re zi nis 
sa cobs da va Ce reb diT 15 wu Tis gan mav lo ba Si pe ri o du-

 50
li Sen jR re viT or-ori wu Tis gan mav lo ba Si, ga mo na wurs 
jer sam fe na dol ban d Si vfil t rav diT, Sem deg ki - fil-
t ris qa Ral d ze.
pH-s  vsazR v rav diT  po ten ci o met ri u li  xer xiT  – 
iono mer ЭВ-74-iT. xor cis wyli a ni ga mo na wu ris (1:4) ga-
mok v le vas  va ta reb diT  iono mer ze  Tan dar Tu li  in s t-
ruq ci is mi xed viT.
ben zi di nis  sin ji  (re aq cia  fer ment  pe roq si da za ze). 
re aq ci is msvle lo bi saT vis sin ja ra Si vas xam diT ori ml 
fil t rats  da  xuT  wveT  ben zi di nis  0,2%-ian  spir ti an 
xsnars.  sin ja ras  van jR rev diT,  vdgam diT  Sta tiv ze  da 
vak vir de bo diT.
jan m r Te li cxo ve lis axa li xor cis ga mo na wu ri iRebs 
mom w va no-lurj fers (da de bi Ti re aq cia), ro me lic ram-
de ni me wu Tis Sem deg ga da dis ya vis fer Si. avad m yo fi, ga-
daR li li da ago ni a Si dak lu li cxo ve le bis xor cis  ga-
mo na wur Si  fe ri  ar  ic v le ba  (uar yo fi Ti  re aq cia),  zog-
jer mom w va no lur ji fe ri Cnde ba mog vi a ne biT da Za li an 
ma le ga da dis ya vis fer Si (sa eW vo re aq cia).
ago ni is an mZi me pa To lo gi ur mdgo ma re o ba Si dak lu-
li cxo ve lis xor cis ga moc no ba Se iZ le ba for mo lis re-
aq ci is  maC ve neb le biT.  aseT  xor c Si  grov de ba  ci le bis 
daS lis  pro duq te bi,  po li pep ti de bi  da  ami nom Ja ve bi. 
re aq cia em ya re ba maT Tan for mal de hi dis ur Ti er T moq-
me de bas.
for mo lis  re aq ci i saT vis  ga mo sak v le vi  xor cis  ga-
mo na wu ris  mo sam za deb lad  xor cis  sinjs  va Ta vi suf-
leb diT  cxi mi sa  da  Se ma er Te be li  qso vi li sa gan.  10  gr 
xorcs  va Tav seb diT  sa nay Si,  gul mod gi ned  va quc ma ceb-
diT  mo Ru nu li  mak rat liT,  vu ma teb diT  10  ml  fi zi o-
lo gi ur xsnars da 10 wveT 0,1N nat ri u mis tu tes. xorcs 
vsres diT si liT. mi Re bu li fa fi seb ri ma sa mi nis wki riT 
ga dag v qon da kol ba Si da ci le bis da sa le qad adu Re bam-
de  vacxe leb diT.  kol bas  wyal sa de nis  wyliT  va ci veb-

 51
diT, ris Sem deg mis Sig Tavss va ne it ra leb diT xu Ti wve-
Ti mJa un m Ja vas 5%-iani xsna riT da vuS veb diT sin ja ra Si 
fil t ris qa Ral dis gav liT. mRvrie ga mo na wurs vfil t-
rav diT me o red an va ta reb diT cen t ri fu ga Si.
re aq ci is  msvle lo bi saT vis  sin ja ra Si  vas xav diT  or 
ml ga mo na wurs da uma teb diT erT ml ne it ra lur for-
ma lins. ago ni a Si myo fi an mZi me avad m yo fi dak lu li, an 
da ce mis  Sem deg  da mu Sa ve bu li  cxo ve lis  xor cis  ga mo-
na wu ri gar da iq m ne ba mkvriv Se na de dad. avad m yo fi cxo-
ve lis xor cis ga mo na wur Si war mo iq m ne ba fif qe bi, xo lo 
jan m r Te li cxo ve lis xor cis ga mo na wur Si rCe ba Txe va-
di, gam W vir va le siTxe, zog jer, sus ti Sem R v re viT.
re aq cia go gir d m Ja va spi len ZiT bu li on Si. aR niS nul 
re aq ci as  Sem deg na i rad  va ta reb diT:  150-200  ml  mo cu-
lo bis  ko nu si sebr  kol ba Si  va Tav seb diT  20  gr  xor cis 
farSs  da  vu ma teb diT  60  ml  ga mox dil  wyals.  kol bis 
Sig Tavss  gul mod gi ned  van jR rev diT.  kol bas  va fa reb-
diT sa a Tis mi nas da 10 wu TiT vdgam diT mdu Ra re wylis 
aba za na ze.  mi Re bul  cxel  bu li ons  vfil t rav diT  ara-
nak leb  0,5  sm  sis qis  bam bis  fe na ze  sin ja ra Si,  ro me lic 
Cad g mu li  gvqon da  civ  wyli an  Wi qa Si.  Tu  ga fil t rul 
bu li on Si aR moC n de bo da ci lis fif qe bi, ma Sin mas da ma-
te biT vfil t rav diT fil t ris qa Ral d Si.
sin ja ra Si vas xam diT ori ml  ga fil t rul bu li ons da 
vu ma teb diT sam wveT spi len Zis Sa bi am nis 5%-ian xsnars. 
sin ja ras van jR rev diT 2-3-jer da va Ce reb diT xuT wuTs. 
axa li  xor cis  bu li o ni  gam W vir va le  an  od nav  mRvriea. 
si ax le ze  sa eW vo  xor cis    bu li on Si  war mo iq m ne ba    fif-
qe bi,  xo lo  Zve li  xor cis  bu li o ni  ga da dis  Je les mag-
var  mdgo ma re o ba Si  da  lurj-cis fer  an  mom w va no  fers 
iZens. am re aq ci is maC ve neb le bi da mo ki de bu lia bu li on-
Si ga da su li ci lo va ni fraq ci is xa ris x ze da xor cis pH-
ze.  fil t ra tis  gam W vir va lo ba  an  sus ti  Sem R v re va  imis 
maC ve ne be lia, rom xor cis pH 6,4-ze me ti ar aris. fif qe bis 

 52
war moq m na  Se e sa ba me ba  fil t ra tis  pH-is  6,4-6,5  si di des, 
xo lo Je les mag va ri na le qis war moq m na, ro de sac pH 6,6 da 
me tia.
xor cis gax r w ni sas, ro gorc we si, war mo iq m ne ba aq ro-
la di  cxi mo va ni  mJa ve bi,  ro gorc  ami nom Ja va Ta  de za mi-
ni re bi sa  da  qso vil Sig ni Ta  cxi mis  daS lis  Se de gi.  cxi-
mi da sawyis Si ga nic dis hid ro lizs. Sem deg Ta vi su fa li 
cxi mo va ni  mJa ve bi  gar da iq m ne ba  aq ro lad  da bal mo le-
ku lur mJa ve bad. am ri gad, aq ro la di cxi mo va ni mJa ve bis 
ra o de no ba gar k ve u li xa ris xiT ga mo xa tavs xor cis ro-
gorc ci lo va ni, ise cxi mo va ni sis te me bis mdgo ma re o bas. 
am maC ve neb lis cvli le ba xor cis ga fu We bis dros ka non-
zo mi e rad mim di na re obs.
aq ro la di  cxi mo va ni  mJa ve bis  gan sazR v ris  me To dis 
ar si mdgo ma re obs xor cis Se nax vis dros dag ro vi li aq-
ro la di cxi mo va ni mJa ve bis ga mo yo fa sa da ma Ti ra o de-
no bis gan sazR v ra Si ka li u mis an nat ri u mis hid roq si lis 
(tu tis) ra o de no ba ze ga da an ga ri Se biT.
aq ro lad  cxi mo van  mJa vebs  vsazR v rav diT  xor ci dan 
wylis or T q l Tan er Tad ga mox diT. xor cis farSs vu ma-
teb diT  kon cen t ri re bul  go gir d m Ja vas  aq ro la di  fu-
Ze e bis Se sa bo Wad da aq ro la di cxi mo va ni mJa ve bis ga mo-
de ni saT vis.
ga mo sax de li apa ra ti Sed ge ba mrgval Zi ri a ni kol bis, 
ma civ ris,  or T q l war mom q m ne li sa  da  des ti la tis  Sem k-
re bi kol bi sa gan.
vi Reb diT  25  gr  farSs,  ro mel sac  va Tav seb diT 
mrgval Zi ri an kol ba Si da vu ma teb diT 150 ml go gir d m-
Ja vas  2%-ian  xsnars.  kol bis  Sig Tavss  vu rev diT  da  vu-
er Teb diT xel sawyos yve la na wils aq ro la di cxi mo va ni 
mJa ve e bis  ga mo sax de lad.  or T q l war mom q m nel Si  wyals 
va du Reb diT,  xo lo  mrgval Zi ri an  kol bas  vacxe leb diT 
eleq t ro qu ra ze.  aq ro la di  cxi mo va ni  mJa ve bis  ga mox-
das  vag r Ze leb diT  mim Reb  kol ba Si  200  ml  des ti la tis 

 53
mog ro ve bam de  (da na yo fam de).  Sem deg  des ti lats  vu ma-
teb diT  fe nol f ta le i nis  3-5  wveTs  da  vtit rav diT  0,1N 
ka li u mis tu tiT mya ri Jo los fe ris war moq m nam de. pa ra-
le lu rad vdgam diT sa kon t ro lo cdas uxor cod.
aq ro la di  cxi mo va ni  mJa ve bis  ra o de no bas  van ga ri-
Sob diT for mu liT:
X=
(V-V
0
)*K*5,61*100
m
sa dac:  X  –  aq ro la di  cxi mo va ni  mJa ve bis  ra o de no ba 
100 gr xor c Si, ga mo sa xu li mi lig ra meb Si;
V – ka li u mis tu tis 0,1N xsna ris ra o de no ba, ro me lic 
da i xar ja 200 ml xor cis des ti la tis ga sa tit rad, ml-Si;
V
0
 – ka li u mis tu tis  0,1N  xsna ris ra o de no ba, ro me lic 
da i xar ja 200 ml sa kon t ro lo des ti la tis ga sa tit rad 
ml-Si;
K – ka li u mis tu tis 0,1N xsna ris tit ris Ses wo re ba;
5.61  –  ka li u mis  tu tis  ra o de no ba  1  ml  0,1N  xsnar Si      
mg-Si;
m – sa a na li zod aRe bu li xor cis ma sa gr-Si.
msxvil fe xa rqo sa ni pi ruty vis axal xor c Si aq ro la-
di  cxi mo va ni  mJa ve bis  ra o de nob ri vi  Se mad gen lo ba  ar 
aRe ma te ba oTx mg-s 100 gr xor c Si. 
si ax le ze sa eW vo xor c Si aq ro la di cxi mo va ni mJa ve e bi 
4.1-dan cxra mg-mde mer ye obs.
Zvel xor c Si aq ro la di cxi mo va ni mJa ve e bis ra o de no-
ba cxra mg-ze me tia.
baq te ri o lo gi u ri  ana li zi  Ca vu ta reT  yve la  da in va-
zi e bu li  da  pi ro bi Tad  jan m r Te li  cxo ve lis  nak la vis 
kun To va ni  qso vi li dan,  RviZ li dan,  lim fu ri  kvan Zi dan 
aRe bul 392 sinjs maT Si aero bu li da ana e ro bu li baq te-
ri e bis sa xe o be bis ga mov le nis miz niT sa xel m wi fo stan-
dar tis - ГОСТ 21237-75 mi xed viT. 

 54
Ta vi I. 
sa qar T ve lo Si sar ko cis to zis                                    
epi de mi o lo gi is zo gi er Ti sa kiTxi
1. aR mo sav leT sa qar T ve los ra i o neb Si 
sa sof lo-sa me ur neo cxo ve le bis 
sar ko cis to zis gav r ce le ba
sa qar T ve lo Si  sa sof lo-sa me ur neo  cxo ve le bis  sar-
ko cis to zis gav r ce le bis Se sas wav lad q.Tbi li sis zo gi-
erT sa vaW ro obi eq t sa da ag ra rul ba zar Si vik v lev diT 
qvey nis  sxva das x va  ra i o ni dan  sa re a li za ci od  Se tanil 
msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ru tyvis,  Ro ri sa  da  cxvris  nak-
lavs  da  dak v lis  pro duq tebs.  ga mok v le vis  mi za ni  iyo 
dag ved gi na ma Ti da in va zi e ba mak ro- da mik ro sar ko cis-
te biT. 
uk ve  aR v niS neT  rom,  pir vel  rig Si,  pro duq ci as  or-
ga no leptikurad vik v lev diT, ris Se de gad mak ro sar ko-
cis te bi  anu  e.w.  `mi Se ris  par ke bi~  ga mov le nil  iq na  Ti-
a ne Tis ra i o ni dan mi Re bu li er Ti cxvris nak la vis muc-
lis kun Teb Si, isic er Teuli eg zem p la re bis sa xiT. yve-
la  sxva  Sem Tx ve va Si  sa mi ve  sa xe o bis  pi ruty vis  nak la vi 
mxo lod mik ro sar ko cis te biT iyo da in va zi e bu li.
2009-2010 wleb Si q.Tbi li sis sxva das x va sa vaW ro obi-
eq t sa  da  ag ra rul  ba zar Si  ga mo vik v li eT  msxvil fe xa 
rqo sa ni pi ru tyvis, Ro ri sa da cxvris, Se sa ba mi sad, 114, 
127 da 63 nak la vi. ga ir k va, rom es pro duq cia su per mar-
ke teb sa da ag ra rul baz rebSi Se ta nil iyo aR mo sav leT 
sa qar T ve los  15  ra i o ni dan  sar ko cis tozi  ga mov lin da 
11  ra i o ni dan  (bol ni si,  gar da ba ni,  gur ja a ni,  dma ni si, 
TeT riwya ro,  Ti a ne Ti,  la go de xi,  mar ne u li,  sa ga re jo, 
siR na Ri,  wal ka)  mi Re bul  pro duqciaSi,  xo lo  ax me tis, 
kas pis, mcxe Tis da yvar lis raio nebis pro duq cia Ta vi-
su fa li iyo am pro to zo u li da a va de bis aR m Z v re li sa gan. 

 55
mi Re bu li Se de gi aR mo savleT sa qar T ve lo Si sar ko cis-
to zis  far To  gav r ce le ba ze  miu TiTebs.  ase ve  ga ir k va, 
rom re gi on Si sar ko cis te biT upi ra te sad da in va zi e bu-
lia cxva ri (69,8%), nak lebad – Ro ri (24,4%) da msxvil-
fe xa rqo sa ni pi ru tyvi (20,2%). mik ro sar ko cis te biT ma-
Ti da in va zi e bis in ten siurobis maC ve ne be li, Se sa ba mi sad 
10-68, 3-36 da 4-63 eg zem p la ris far g leb Si mer ye ob da. 
cxvris  nak la vi  mi Re bu li  iyo  sa ga re jos,  gar dab nis, 
dma nisis,  mar ne u li sa  da  Ti a ne Tis  ra i o ne bi dan.  da a va-
de ba  ga mov linda  xu Ti ve  ra i o nis  pro duq ci a Si.  sar ko-
cis te biT gan sa kuT rebiT da in va zi e bu li iyo gar dab nis, 
Ti a ne Ti sa da sa ga re jos ra i o ne bi dan mi Re bu li nak la vi. 
ma Ti da in va zi e bis eq s ten siu obis maC ve ne bel ma, Se sa ba mi-
sad, 63,1, 68,7 da 80,9% Se ad gi na, xo lo da in va zi e bis in-
ten si u ro bis maC ve ne be li, Se sa ba mi sad, 12-30, 17-68 da 10-
15 eg zem p la ris far g leb Si mer ye ob da. aR sa niS navia, rom 
sar ko cis te biT cxvris nak la vis Zli e ri xa ris xiT da in-
va zi e ba mxo lod or Sem Tx ve va Si ga mov lin da. ori ve nak-
lavi, ro mel Ta sin jeb Si, Se sa ba mi sad, 49 da 68 mik ro sar-
ko cis ti ga mov lin da, mi Re bu li iyo Ti a ne Tis ra i o ni dan.
Ro ris sar ko cis to zi dad gin da ka xe Tis oTxi (gur ja-
a ni, la go de xi, sa ga re jo, siR na Ri) da qve mo qar T lis eq v-
si ve ra i o nis pro duq ci a Si (bol ni si, gar da ba ni, dma ni si, 
TeT riwya ro, mar ne u li, wal ka). da in va zi e bis eq s ten si u-
ro bis maC ve ne bel ma, Se sa ba mi sad, 13,7 da 33,8% Se ad gi na, 
in ten si u ro bis maC ve nebelma, Se sa ba mi sad, – 5-36 da 3-36 
eg zem p la ri. sa Su a lo xa risxis in ten si vo biT da in va zi e-
ba aRi niS na gur ja a nis (24-27 egz), la go dexis (29-36 egz.), 
sa ga re jos (31 egz.), TeT riwya ros (9-33 egz.), mar ne u li sa 
(4-24 egz.) da wal kis (15-36 egz.) pro duq ci a Si. 
ro gorc  aR v niS neT,  yve la ze  nak le bad  sar ko cis te-
biT  da in vaziebuli  iyo  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis 
nak la vi.  daa vadebis  aR m Z v re li  ga mov lin da  gur ja a-
nis,  la go de xi sa  da  sa ga re jos  ra i o ne bis  (da in.  eq s ten. 

 56
–  20,0%;  da in.  in ten.  –  6-19  egz.),  ag reT ve  bol ni sis  ra-
i o nis ga mok le biT, qve mo qar T lis da nar Ce ni xu Ti ve ra-
i o nis (da in. eq s ten. – 23,7%; da in. in ten. – 4-63 egz.) nak-
lav Si.  gan sa kuT re biT  in ten si u rad  iyo  da in va zi e bu li 
dma ni si sa da wal kis ra i o ne bi dan mi Re bu li pro duq cia. 
aR sa niSnavia, rom dma ni sis ra i o ni dan mi Re bul erT nak-
lav Si ga mov lin da sar ko cis te biT da in va zi e bis Zli e ri 
xa ris xi – 63 sar ko cis ti 12 ana Tal Si. 
aR sa niS na via, rom sar ko cis te biT sa mi ve sa xe o bis pi-
ruty vis da in va zi e ba ga mov lin da sa ga re jos, gar dab nis, 
dma ni si sa  da  mar ne u lis  ra i o ne bi dan  mi Re bul  pro duq-
ci a Si,  rac  am  ra i o neb Si  sar ko cis to zis  mi marT  gan sa-
kuT re biT  rTul  epi de mi o lo gi ur  mdgo ma re o ba ze  mi u-
Ti Tebs.
ze moT  aR v niS neT,  rom  da in va zi e bis  in ten si u ro bis 
maC ve neblebis  mi xed viT  vad gen diT  sar ko cis te biT  nak-
la vis da in va ziebis xa risxs. sus tad da in va zi e bu lad mi-
viC nev diT im nak lavs, rom li da nac aRe bul sak v lev sin-
jeb Si vav len diT ara ume tes 20 mik ro sar ko cis ti sa; da-
in va zi e bis  sa Su a lo  da  Zli er  xa risxs  va kuT v neb diT  im 
nak lavs,  ro mel Ta  sin jeb Si  vpou lobdiT,  Se sa ba mi sad, 
21-40 da 41-ze met mik ro sar ko cists. 
am  cxri le bis  mo na ce me bis  ga a na li ze bi sas  ga ir k va, 
rom  mi u xe da vad  aR mo sav leT  sa qar T ve los  ra i o neb Si 
sa sof lo-sa meurneo  pi ruty vis  sar ko cis to zis  far To 
gav r ce le bi sa,  dRes  sar kocistozi  ar  mi e kuT v ne ba  im 
in va zi ur  da a va de ba Ta  ricxvs,  ro mel Ta  aR m Z v re le biT 
pi ruty vi in ten si u rad aris da in va zie buli. Cvens qve ya-
na Si  ga mo xa tu lia  sar ko cis te biT  sa sof lo-sa me ur neo 
cxo ve le bis  da in va zi e bis  sus ti  xa ris xi.  ker Zod,  am  xa-
ris xiT da in va zi e bu li aR moC n da sar ko cis to ziT da a va-
de bu li  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis  nak la vis  73,9% 
(da in. in ten. – 4-19 egz.), Ro ri sa da cxvris nak lavis, Se-
sa ba mi sad, 71,0% (da in. in ten. – 3-18 egz.) da 68,2% (da in. 

 57
in ten. – 10-20 egz.). da in vaziebis sa Su a lo xa ris xi da ud-
gin da  msxvil fe xa  rqo sa ni  pi ruty vis  nak la vis  27,1%-s 
(da in.  in ten.  –  21-36  egz.),  xo lo  Ro ri sa  da  cxvris  nak-
la vis, Se sa ba mi sad, 29,0%-sa (da in. in ten. – 24-36 egz.) da 
27,3%-s (da in. in ten. – 28-38 egz.). mik ro sar kocistebiT 
da in vaziebis  Zli e ri  xa ris xi  ga mov linda  msxvil fexa 
rqo sa ni  pi rutyvisa  da  cxvris,  Se sa ba mi sad,  erT  (4,3%; 
da in.  in ten.  –  63  egz.)  da  or  (4,5%;  (da in.  in ten.  –  49-68 
egz.) nak lavSi.
sa va ra u doa, rom sar ko cis te biT da in va zi e bis xa ris-
xi  sru lad  ar  asa xavs  re gi on Si  sar ko cis to zis  dros 
ar se bul  epi de mi o lo gi ur  vi Ta re bas.  amis  das tu ria  is 
faq ti, rom Cven mi er am da a va de bis aR m Z v re li ga mov le-
nil iq na sa ga re jos, gar dab nis, dma ni si sa da mar ne u lis 
ra i o ne bi dan mi Re bul sa mi ve sa xe o bis pi ruty vis nak la-
vis ga mok v le vi sas, xo lo es pro duq cia ki, upi ra te sad, 
sus ti xa ris xiT iyo da in va zi e bu li.