Xalqaro birliklar sistemasi
Fazoviy burchak – steradian (ster)
Xalqaro birliklar tizimit. fan va texnikaning barcha sohalarini oʻz ichiga kamrab oladi. Xalqaro birliklar tizimit.da mexanik, issiklik, elektr, magnit va boshqa kattaliklar oʻzaro bogʻlangan buladi. Ushbu tizimning asosiy va hosilaviy birliklari amaliy oʻlchashlar uchun juda qulay hisoblanadi.
SI oʻlchov birliklari
Asosiy oʻlchov birliklar
Kattalik
|
Birlik
|
Nomlanishi
|
Oʻlcham belgisi
|
Nomlanishi
|
Belgilanishi
|
|
Oʻzbekcha
|
fransuzcha/inglizcha
|
oʻzbekcha
|
xalqaro
|
|
Uzunlik
|
L
|
metr
|
mètre/metre
|
m
|
m
|
|
Massa
|
M
|
kilogramm[1]
|
kilogramme/kilogram
|
kg
|
kg
|
|
Vaqt
|
T
|
soniya
|
seconde/second
|
s
|
s
|
|
Tok kuchi
|
I
|
amper
|
ampère/ampere
|
A
|
A
|
|
Termodinamik harorat
|
Θ
|
kelvin
|
kelvin
|
K
|
K
|
|
Modda miqdori
|
N
|
mol
|
mole
|
mol
|
mol
|
|
Yorugʻlik kuchi
|
J
|
kandela
|
candela
|
kd
|
cd
|
|
Hosil boʻlgan oʻlchov birliklari
Hosil boʻlgan oʻlchov birliklari asosiy oʻlchov birliklarini ustida oshirilgan matematik amallar natijasida yuzaga kelgan.
Hosil boʻlgan oʻlchov birliklari
|
Kattaliklar
|
Oʻlchov birliklar
|
Belgilanishi
|
Ifodasi
|
oʻzbekcha nomlanishi
|
xalqaro nomlanishi
|
oʻzbekcha
|
xalqaro
|
Yassi burchak
|
radian
|
radian
|
rad
|
rad
|
m·m−1 = 1
|
Hajmiy burchak
|
steradian
|
steradian
|
sr
|
sr
|
m²·m−2 = 1
|
Harorat (selsiy shkalasi boʻyicha)
|
Selsiy darajasi
|
degree Celsius
|
°C
|
°C
|
K
|
Chastota
|
Gerts
|
hertz
|
Gs
|
Hz
|
s−1
|
Kuch
|
Nyuton
|
newton
|
N
|
N
|
kg·m/s²
|
Energiya
|
joul
|
joule
|
J
|
J
|
N·m = kg·m²/s²
|
Quvvat
|
vatt
|
watt
|
Vt
|
W
|
J/s = kg·m²/s³
|
Bosim
|
Paskal
|
pascal
|
Pa
|
Pa
|
N/m² = kg·m−1·s−2
|
Yorug'lik oqimi
|
lyumen
|
lumen
|
lm
|
lm
|
kd·sr
|
SI ga kirmaydigan baʼzi bir oʻlchov birliklari, Oʻlchashlar bosh konferentsiyasi qarori bilan „SI bilan birgalikda qoʻllanilishi mumkin“.
Oʻlchov birliklari
|
Xalqaro nomlanishi
|
Belgilanishi
|
SI oʻlchov birliklarida
|
oʻzbekcha
|
xalqaro
|
daqiqa
|
minute
|
min
|
min
|
60 s
|
soat
|
hour
|
soat
|
h
|
60 min = 3600 s
|
sutka
|
day
|
sut
|
d
|
24 soat = 86 400 s
|
gradus
|
degree
|
°
|
°
|
(π/180) rad
|
burchak minuti
|
minute
|
′
|
′
|
(1/60)° = (π/10 800)
|
burchak sekundi
|
second
|
″
|
″
|
(1/60)′ = (π/648 000)
|
litr
|
litre (liter)
|
L
|
l, L
|
1/1000 m³
|
Tonna
|
tonne
|
t
|
t
|
1000 kg
|
neper
|
neper
|
Np
|
Np
|
|
bel
|
bel
|
B
|
B
|
|
elektronvolt
|
electronvolt
|
eV
|
eV
|
≈1,60217733{\displaystyle \cdot } 10−19 J
|
massaning atom birligi
|
unified atomic mass unit
|
a. e. m.
|
u
|
≈1,6605402{\displaystyle \cdot } 10−27 kg
|
astronomik birlik
|
astronomical unit
|
a. birl.
|
ua
|
≈1,49597870691{\displaystyle \cdot } 1011 m
|
dengiz mili
|
nautical mile
|
mil
|
|
1852 m (aniq)
|
uzel
|
knot
|
uz
|
|
1 soatda bosib oʻtilgan 1 dengiz mili = (1852/3600) m/s
|
ar
|
are
|
a
|
a
|
10² m²
|
gektar
|
hectare
|
ga
|
ha
|
104 m²
|
bar
|
bar
|
bar
|
bar
|
105 Pa
|
angstrem
|
ångström
|
Å
|
Å
|
10−10 m
|
barn
|
barn
|
b
|
b
|
10−28 m²
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
