Savol: Vaziyatga huquqiy baho bering?

7-казус

Илёсов ва акциядорлик жамияти ўртасида шартнома тузилган бўлиб, унга кўра Илёсовга 12 ойга 60 миллион сўм пул қарзга берилди. Пул маблағларидан фойдаланганлиги учун тўланиши лозим бўлган фоизлар миқдорида қарз олувчи ва жамият ўртасида келишилмади. Шартнома муддати тамом бўлишида қарздор қарзни жамиятга қайтарди, бироқ жамият пул маблағларидан фойдаланганлик учун Ўзбекистон Республикаси Миллий банкнинг қайта молиялаш ставкаси асосида фоиз тўлашни талаб қилди. Илёсов фоиз тўлашдан бош тортди ва шартномада фоиз тўлаш назарда тутилмаганлигини билдирди. Жамият судга мурожаат қилди.

Ишни ҳал қилинг.


Savol: Vaziyatga huquqiy baho bering?
Ushbu holatda Ilyosov va Aksiyadorlik jamiyati o’rtasida shartnoma tuzilgan bo’lib, unga Ilyosov 12 oyga 60 million so’m pul mablag’ini qarzga olgan. Shuningdek AJ va Ilyosov o’rtasidagi shartnomada pul mablag’laridan foydalanganlik uchun foizlar miqdori kelishilmaydi. Shartnoma muddati tugagach Ilyosov qarzni qaytaradi biroq jamiyat pul mablg’laridan foydalanganlik uchun O’zbekiston Respublikasi Milliy bankning qayta moliyalash stavkasi asosida foiz to’lashni talab qildi. Tabiiyki, Ilyosov bundan bosh tortdi nizo hal qilish uchun jamiyat sudga murojaat qildi .
Ushbu holatni tahlil qilish jaroyonida bir qator nazariy ma’lumotlar ya’ni qarz shartnomasi, foizli qarzlar, qarz shartnomalarini huquqiy tartibga solish mexanizmalari sud amaliyoti hujjatlaridan foydalanamiz. Kazusga ikki bosqich orqali javob bersak, ya’ni birinchi bosqich - nazariy ikkinchi bosqich esa amaliy qonunchilik va sud amaliyoti hujjlari.
Qarz shartnomasi
Qarz shartnomasi hali kishilik jamiyatidagi ijtimoiy, iqtisodiy va huquqiy munosabatlar u qadar rivojlanmagan paytlardayoq, muayyan muddatga moddiy ashyolarni qaytarish sharti bilan berib turish tarzida shakllangan edi. Qarz shartnomasining dastlabki huquqiy belgilari qadimgi Rimda yaratildi. Pul ixtiro qilinishi bilan qarz shartnomasi o'zining hozirgi ko'rinishini olgan. Endilikda qarz deganda, muayyan muddatga qaytarish sharti bilan pul berib turish tushuniladi. Shu tariqa qarz berishga nafaqat o'zaro yordam va ishonchning turi, balki foyda ko'rish vositasi sifatida ham qarala boshlandi. Qarz shartnomasi deb shunday shartnomaga aytiladiki, bunga asosan bir taraf (qarz beruvchi) ikkinchi tarafga (qarz oluvchiga) pul yoki turga xos alomatlari bilan belgilangan boshqa ashyolarni mulk qilib beradi. Qarz oluvchi esa qarz beruvchiga bir yo'la yoki bo'lib-bo'lib, o'shancha summadagi pulni yoki qarzga olingan ashyolarning xili, sifati va miqdoriga baravar ashyolarni (qarz summasini) qaytarib berish majburiyatini oladi (FKning 732-moddasi).
Qarz shartnomasining huquqiy belgilari quyidagilardan iborat: