Saylanba baqlaw haqqında ulıwma túsinik Saylanba toplamnıń reprezentativligi hám onı támiynlew usılları Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw

Saylanba toplamnıń reprezentativligi hám onı támiynlew usılları

Saylanba baqlaw maǵlıwmatları menen bas toplamdı sıpatlaw olardıń ulıwmalastırıwshı kórsetkishleri arqalı ámelge asırıladı (1-keste). Bul ushın tańlamalı bas toplamnıń barlıq qásiyetleri ózinde kórsetilgen bolıwı kerek. Eger sıpatlama bas toplamnıń áhmiyetli qásiyetleri kórsetilse ol reprezentativ delinedi.
1-keste
Bas hám saylanba toplamlardı sıpatlawshı kórsetkishler

Kórsetkishler	Belgileniwi
	Bas toplam	Saylanba toplam
Birlikler sanı	N	n
Bir belgige iye bolǵan birlikler sanı	M	m
Belgige iye bolǵan birlikler salmaǵı	𝑝 =	𝜔 =
Belgige iye bolmaǵan birlikler salmaǵı	q=p-1	1-ω
Belginiń ortasha muǵdarı	𝑥̅	𝑥̃
Belginiń disperciyası
Salmaq disperciyası	pq	ω(1-ω)

Saylanba qátesiniń muǵdarı hám onı anıqlaw usılları saylawdıń túri hám ótkeriw sхemalarına baylanıslı. Statistikada saylanbanıń reprezentativligin támiyinleytuǵın túrli saylaw usılları bar. Onda bólek hám gruppalap saylawǵa bólinedi. Bólek tańlawda birlikler bas toplamnan bólek boladı. Al bólek gruppalap tańlawda bolsa olar kishkene gruppalarǵa bólip alınadı. Bas toplamnan birliklerdi saylap alıw kaǵıydalarına qarap saylaw tómendegi usıllarda ámelge asırıladı:
-tosınanlı (kútilmegen) saylaw;
-meхanikalıq saylaw;
-seriyalı saylaw;
-kombinaciyalı saylaw;
-tipli (rayonlastırıp) saylaw.