Saylanba baqlaw haqqında ulıwma túsinik Saylanba toplamnıń reprezentativligi hám onı támiynlew usılları Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw

Saylanba baqlaw qátelerin anıqlaw

Saylanbanıń reprezentativlik qáteleri (Δ) saylanba toplamnıń (𝑥̃, , 𝜔) hám bas toplamnıń (𝑥̅, , 𝜌) kórsetkishleriniń ayırmalarına teń. Yaǵnıy:
= 𝑥̃ − 𝑥̅
= −
= 𝜔 – 𝜌
Saylanba kórsetkishlerde eki túrdegi qáteni anıqlaw múmkin:
-saylanba kórsetkishlerdegi ortasha qátelerdi;
-saylanba kórsetkishlerde jol qoyılıwı múmkin bolǵan qáteler.
Reprezentativ ortasha qáte saylanba toplam ushın esaplanǵan ulıwmalastırıwshı kórsetkishler (ortasha hám salmaqtıń) bas toplamnıń ulıwmalastırıwshı kórsetkishlerinen qansha ózgeris engiziw múmkinligin anıqlaydı.
Saylanba kórsetkishleriniń ortasha qáteler tómendegishe esaplanadı. (2- keste).
2-keste
Saylanba toplamda ortasha qáte (  ) ni esaplaw tártibi

Saylaw forması	Ortasha qáte
	Ortasha ushın		Salmaq ushın
Tákirarlanıwshı	=
Tákirarlanbaytuǵın	=

1-mısal. Bólek meхanikalıq saylaw usılı menen kárхana jumısshılarınan 500 adam (5 procent ) tákirarlanbaytuǵın formada saylap alınǵan. Baqlaw maǵlıwmatları sonı kórsetedi, tańlawdaǵı jumısshılardıń ortasha jumıs stajı 10 jıl, is stajınıń ortasha kvadratlıq ózgerisi 4,1 jıl hám jumıs stajı 15 jıldan joqarı bolǵan 125 jumısshılardıń salmaǵı 60 procent eken. Berilgen maǵlıwmatlarǵa tiykarlanıp ortasha miynet хaqıdaǵı hám salmaǵındaǵı ortasha qáteni esaplaymız.
Kárхanadaǵı barlıq jumısshılar sanı:
𝑁 = = = 10000 adam
Miynet stajınınıń ortasha qátesi:
=0,18 jıl
Tańlamalı toplam ushın esaplanǵan ortasha (10 jıl) barlıq jumısshılar ushın esaplanıwı kerek bolǵan ortashadan kóbi yamasa azı menen 0,18 jılǵa ózgeris boladı eken:
𝑥̃ − ≤ 𝑥̅ ≤ 𝑥̃ +
10 − 0,18 ≤ 𝑥̅≤ 10 + 0,18
9,92 ≤ 𝑥̅≤ 10,18

Miynet stajı 15 jıldan joqarı bolǵan jumısshılardıń tańlamalıdaǵı salmaǵı 60 procent yamasa  = 60 procent. Onı anıqlawda ortasha qáte:

=0,675
yaki 6,75 procentti quraydı.
Salmaq qátesiniń shegarası:
𝜔 − ≤ 𝜌 ≤ 𝜔 +
60 − 6,75 ≤ 𝜌 ≤ 60 + 6,75
53,25 ≤ 𝜌 ≤ 66,75
Demek, bas toplam salmaǵı menen tańlamalı toplam salmaǵı ortasındaǵı reprezentativ qáte 53,25 penen 66,75 ortasında bolıp,  6,75 procentti kuraydı.

4.