Сборник V международной

SILYBUM MARIANUM O‘SIMLIGI ASOSIDA QURUQ EKSTRAKT 
VA BIOLOGIK FAOL QO‘SHIMCHA OLISH TEXNOLOGIYASINI YARATISH
Qayumov F.S., To‘xtayev X.R.
Toshkent farmatsevtika instituti 
e-mail: [e-mail] Tel:+ 998944133668
Tadqiqotning dolzarbligi: Jahon sog’liqni saqlash tashkiloti m a’lumotlariga ko’ra, bugungi kunda 
dunyo bo’ylab 325 milliondan ortiq odam jigar kasalliklari, ayniqsa gepatit bilan kurashmoqda. Ulardan 
har yili kamida 2 million kishi ushbu kasalliklardan, 1 milliondan ortig‘i gepatotsellyulyar karsinomadan, 
yana 1 million nafari jigar sirrozi asoratlaridan vafot etadi. Jigar sirrozi dunyoda o ’limning asosiy sabab- 
laridan biri bo’lib, jigar saratoni dunyoda 16-o’rinda turadi. Umuman olganda, ikkala kasallik birgalikda 
barcha o’limlarning 3,5% ni tashkil qiladi. Dunyo bo’ylab 2 milliarddan ortiq odam spirtli ichimliklarni 
iste’mol qilishi tufayli shundan 75 milliondan ortig’i jigar bilan bog’liq kasalliklar xavfi ostida yashaydi.
Tadqiqot maqsadi: Silybum marianum osimligi asosida quruq ekstrakt olish texnologiyasini ishlab 
chiqish va olingan ekstraktlarning texnologik xossalarini aniqlash.
Usullar va uslublar: Yog’sizlantirilgan silybum marianum mevalaridan bir sutka davomida 1:12 
nisbatda 80% etanol eritmasi bilan perkolatsiya (25 °C) va 20 daqiqa davomida ultratovush yordamida 
4 marta ekstraksiya qilish orqali olingan. 65 Hz. Ekstraktsiyadan keyin filtratlar birlashtirildi. Filtrni 
birlashtirgandan va konsentrlangandan so’ng, quyuq ekstrakt vakuumli quritgichda quritiladi (SHV-215 
Rossiya). Quruq ekstraktning unumi 130 g (13%).
Silybum marianum o ’simligining urug’idan olingan gepasilimarin ekstraktiga yalpiz (Mentha 
piperita) va makkajo’xori (Zea maydis) ekstraktlar 2:1:2 nisbatda aralashtirildi. Olingan ekstrakt o ’ziga xos 
hidga ega, rangi qo’ng’ir jigarrangdan jigarranggacha.
Natijalar: Olingan quruq ekstraktlar yig’masining texnologik xossalarini o ’rganish ularning kapsula 
va tabletka dori shakllarini olishda muhim omil hisoblanadi. Olib borilgan izlanishlar natijasi quyidagicha 
bo’ldi.
Tajriba natijalari moddaning qoniqarsiz saralanishini ko’rsatadi (+2000 mikronda massaning 3,15%, 
-2000 + 1000 mikronda massaning 20,50%, -1000 + 500 mikronda massaning 44,90%, -500+ 25,20%. 
250 mikron o’lchamdagi massa, -250 + 125 mikron o ’lchamdagi massaning 5%, -125 mikron o ’lchamdagi 
massaning 1,25%, m o’rtlik (1,72 • 10-3 kg/s), tabiiy burilish. burchak (58,90 daraja), tarqalish zichligi 
(308,00 kg m3), siqilish koeffitsienti (5,30) va qoldiq namlik (6,20%). Uning texnologik xususiyatlarini 
ijobiy tomonga o ’tkazish uchun yordamchi moddalar yordamida kapsula dori shaklini shakllantirishda nam 
granulyatsiya usulini qo’llash kerakligini taqozo etadi.
Xulosa: Ilk bor ushbu murakkab komponentli quruq ekstraktlar yig’indisi ajratib olindi, hamda ushbu 
ekstraktlarning fizik kimyoviy xossalari o ’rganildi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda ushbu ekstraktlar 
yig’indisini kapsula dori shaklini olishga tavsiya qilamiz.