Сборник задач по дискретной математике. Учебное пособие. Москва: Наука

2- ta’rif. Agar

munosabat bajarilsa, u holda o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiya deb ataladi.
Ta’rifga asosan, ikki taraflama funksiya va qiymatlar satrida qarama-qarshi qiymatlar qabul qiladi.
1- misol. Mulohazalar algebrasining asosiy elementar funksiyalariga ikki taraflama bo‘lgan funksiyalarni topamiz (1- jadvalga qarang). Demak, ta’rifga asosan, va funksiyalar o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiya bo‘ladi. ■
2- misol. funksiyaning o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiya ekanligini isbot qilamiz. Haqiqatdan ham



Demak, ekanligi uchun o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiyadir. ■
Teorema. Agar

bo‘lsa, u holda

bo‘ladi.
Isboti.



. ■
Ikki taraflama qonun. 1- teoremaning isbotidan ikki taraflama qonun kelib chiqadi.
Ikki taraflama qonun. funksiyalarning superpozisiyasiga ikki
taraflama bo‘lgan funksiya mos ravishda ikki taraflama funksiyalar superpozisiyasiga teng kuchlidir, ya’ni agar formula funksiyani realizasiya etsa, u holda formula funksiyani realizasiya etadi.
Bu formula formulaga ikki taraflama bo‘lgan formula deb aytiladi va u
deb belgilanadi. Demak, .
Ushbu qonundan o‘z-o‘ziga ikki taraflama bo‘lgan funksiyalarning superpozisiyasi yana o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiya bo‘lishligi kelib chiqadi, ya’ni agar o‘z-o‘ziga ikki taraflama funksiya bo‘lsa, u holda funksiya ham o‘z-o‘ziga ikki taraflama bo‘ladi. Haqiqatan ham,
.
Agar funksiya formula orqali ifodalangan va bu formula o‘z navbatida , , mantiq amallari orqali ifodalangan bo‘lsa, u holda bu funksiyaga (formulaga) ikki taraflama bo‘lgan funksiyani (formulani) topish uchun belgini belgiga, ni ga, 1ni 0ga va 0ni 1ga almashtirish kifoya. Bu prinsipni teng kuchli formulalarga nisbatan ishlatganda, yana teng kuchli formulalar hosil qilamiz, ya’ni bo‘lsa, u holda .
Ushbu prinsipga tayanib mantiq algebrasining bir formulasidan boshqa formulasini, bir teoremasidan boshqa teoremasini, bir ta’rifidan esa boshqa ta’rifini hosil qilish mumkin.