«scientific progress» Scientific Journal issn: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, issue: 1

Morfemika va so‘z yasalishi sohalariga oid amalga oshirilgan ishlar. 
Tojikiston o‘zbek tilshunosligida so‘z yasalishi va morfemikaning nazariy masalalari 
bilan shug‘ullanish o‘tgan asrning 60-yillari oxiridan boshlangan deyish mumkin. 
Chunki prof. A.Berdialiyevning ilmiy faoliyati o‘zbek tilida so‘z yasalishi va 
morfemika masalalarini o‘rganishdan boshlangan. Olimning 1970 yili taniqli tilshunos, 
prof. A.G‘ulomov rahbarligida yozilib, himoya qilingan nomzodlik dissertatsiyasi 
affiksal morfemalarning o‘zbek tilshunosligidagina emas, balki umumturkologiyada 
qo‘l urilmagan masalalaridan birini o‘rganishga qaratilgan edi. Bu tadqiqot “O‘zbek 
tilida so‘z yasovchi qo‘shma affikslar” deb atalgan [4, 24].
Yosh olimning S.M.Kirov nomidagi Leninobod davlat pedagogika instituti 
o‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi o‘qituvchilarining 1970 yili nashr etilgan ilmiy 
maqolalar to‘plamidan “O‘zbek tilida -chilik affiksi” hamda “-garu affiksi haqida” [9, 
143-153] deb nomlangan ikki maqolasi joy olgan.
Birinchi maqolasida A.Berdialiyev hozirgi o‘zbek adabiy tili so‘z yasalishi 
jarayonlarida faol amalda bo‘lgan va tarkibi -chi hamda -lik qo‘shimchalaridan tarkib 
topgan murakkab affiks haqida so‘z yuritgan bo‘lsa, ikkinchi maqolasida hozirgi vaqtda 
ilgari, ichkari, tashqari, yuqori so‘zlarining tarkibiga singishib ketgan va tarixan ikki 
jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi (-ga//ka//qa hamda –ra//ru)dan tarkib topgan murakkab 
qo‘shimcha va uning lisoniy amali xususida fikr yuritadi. 
A.Berdialiyev so‘z yasalishi va morfemika masalalarini nazariy jihatdan o‘ta 
chuqur va mukammal tushunganligi uchun ham, shu mavzuda yozilgan doktorlik 
(T.Mirzaqulov) va nomzodlik (T.Mirzaqulov, Sh.Mirzaqluov, M.Atamurodov, 
M.Mirzaahmedov, D.Hasanova, O.Boymatov) dissertatsiyalarining ilmiy rahbari 
bo‘lgan. Prof. A.Berdialiyev so‘z yasalishi bilan bog‘liq rus, o‘zbek, tatar, boshqird, 

---

www.scientificprogress.uz 
«SCIENTIFIC PROGRESS» Scientific Journal
ISSN: 2181-1601 ///// \\\\\ Volume: 1, ISSUE: 1