Segneto-elektriklar

Dielektrik Qızdırıw Qurılmaları
Dielektrik qızdırıw qurılmalarınıń islew principi ózgeriwshen elektr
maydanına kiritilgen dielektrik materiallar hám yarım ótkeriwshilerden ótip atırǵan elektr tokınıń tásirine tiykarlanǵan. Texnologiyalıq belgilerine kóre joqarı chastotadaǵı dielektrik qizdiriwshi qurılmalar úsh kóriniste boladı.

Energiya islep shıǵarıw
Elektr energiyası islep shıǵarıw – bul arnawlı texnikalıq qurılmalar járdeminde basqa energiya túrlerinen elektr energiyasın islep shıǵarıw bolıp tabıladı.
Elektr energiyasın islep shıǵarıw ushın :
Elektr generatorı – bul elektr mashinası, ol jaǵdayda mexanik jumıs elektr energiyasına aylanadı.
Quyash batareyası yamasa fotosel – energiyanı aylantıriwshı elektron qurılma elektromagnit nurlanıw, tiykarlanıp jaqtılıq aralıǵinda, elektr energiyasına aylanadi.
Ximiyalıq aǵıs derekleri – ximiyalıq reakciya arqalı ximiyalıq energiyanıń bir bólegin elektr energiyasına aylandırıw.
Elektr energiyasınıń radioizotop derekleri – bul radioaktiv ıdıraw waqtında ajralıp shıǵıs energiyanı suwiq suwdi qizdırıw yamasa elektr energiyasına aylandırıw ushın isletetuǵın qurılmalar.
Elektr energiyası elektr stansiyalarında islep shiǵarıladı : ıssılıq, gidravlik, yadro, quyash, geotermal, samal hám basqalar.
Sanaat áhmiyetine iye bolǵan barlıq elektr stansiyalarında ámelde tómendegi sxema qollanıladı : baslanǵısh energiya tasıwshınıń energiyası arnawlı úskene járdeminde birinshi náwbette aylanıw háreketiniń mexanik energiyasına aylanadı, bul bolsa arnawlı elektr mashinası – generatorǵa ótkeriledi.
Elektr stansiyalarınıń tiykarǵı úsh túri: ıssılıq elektr stansiyaları, gidroelektrostansiyalar, atom elektr stansiyaları
Kóplegen mámleketlerdiń elektroenergetika sanaatında ıssılıq elektr stanciyaları (IES) jetekshi rol oynaydı.
Íssılıq elektr stanciyaları juda úlken muǵdardaǵı organikalıq janar maydi talap etedi, usınıń menen birge onıń rezervlari tómenlep barıp atır hám islep shıǵarıw sharayatları hám tasıw aralıqları barǵan sayın qıyınlasıp baratırǵanı sebepli ózine túser bahası turaqlı túrde asıp barıp atır. Olarda janar maydan paydalanıw koefficiyenti talay tómen (40% ten kóp emes) hám shıǵındılardı pataslantıratuǵın elementlar kólemi. Ekonomikalıq, texno-ekonomikalıq hám ekologiyalıq faktorlar ıssılıq elektr stanciyaların elektr energiyasın óndiristiń perspektivalı usılı retinde kórip shıǵıwǵa jol qoyman. GES eń puxta esaplanadı. Olardıń natiyjeliligi 93% ga jetedi hám bir kvt / saat bahası elektr energiyasın óndiristiń basqa usıllarına qaraǵanda 5 ese arzan. Olar uzınnan uzaq energiya dereginen paydalanadılar, minimal jumısshılar sanına xızmet kórsetediler hám jaqsı tártiplestiriledi. Mámleketimiz bólek gidroelektr stansiya hám agregatlarnin kólemi hám quwatı boyınsha jáhánda jetekshi orındı iyeleydi.
Biraq rawajlanıw páti úlken ǵárejetler hám qurılıs waqıtları menen sheklenedi, sebebi GES qurılıs maydanshaları Rossiyadan uzaqta jaylasqan. Iri qalalar, jollardıń jetispesligi, qıyın qurılıs sharayatları, dárya rejiminiń máwsimiyligi tásirinde, suw bazaları suw astında úlken maydanlar qımbatlı dárya jerleri, iri suw bazaları unamsız tásir kórsetedi ekologiyalıq jaǵday, kúshli GESlardi tek tiyisli resurslar ámeldegi bolǵan orınlarda qurıw múmkin.
Atom elektr stanciyaları (AES) ıssılıq elektr stanciyaları menen birdey princip tiykarında isleydi, yaǵnıy puwdin ıssılıq energiyası generatordı háreketke keltiretuǵın turbina mildin aylanıw mexanik energiyasına aylanadı, bul erda mexanik energiya elektr energiyasına aylanadı.
Atom elektr stansiyalarınıń tiykarǵı abzallıǵı – kem muǵdarda janar may sarıplanıwı (1 kg bayıtılǵan uran 2, 5 mıń tonna kómir ornın basadı), bunıń nátiyjesinde hár qanday energiya tańsıqlıǵı bolǵan aymaqlarda atom elektr stanciyaların qurıw múmkin. Bunnan tısqarı, Jerdegi uran rezervlari dástúriy mineral janar may rezervlaridan asıp ketedi hám atom elektr stanciyalarınıń mashqalasız islewi menen olar átirap-ortalıqqa azǵantay tásir etedi.
Atom elektr stanciyalarınıń tiykarǵı kemshiligi – bul ólimli aqıbetlerge alıp keletuǵın avarıyalar múmkinshiligı, olardıń aldın alıw saldamlı qawipsizlik ilajların talap etedi. Bunnan tısqarı, atom elektr stanciyaları jaman tártipke salınǵan (olardı tolıq toqtatıw yamasa qosıw ushın bir neshe hápte kerek boladı ), radioaktiv shıǵındılardı qayta islew texnologiyaları islep shıǵılmaǵan.