Sevgili Milena

Perşembe, öğleden sonra
Neyse! Geldi mektubun. Birkaç satırla karşılık veriyorum
hemen; birtakım anlaşmazlıklara yol açabilir bu acelem,
bundan ötürü üzülürüm de belki, olsun ne yapayım:
Üçümüzün durumunu, bildiğim, gördüğüm başka durumlara
benzetemem pek... örnekler vererek üzülmekyersizbu
bakımdan. (İki kişinin, üç kişinin çektiği büyük acılan...
ortadan yok oluverme filan.) Arkadaşı değilim kocanın, sonra
bir dostu da ele vermiş değilim. Ne var ki, ona yalnız, "bir
tanıdık" gözüyle de bakamıyorum, bir bakımdan bağlıyım
ona, kimi işlerde belki bir arkadaştan daha da yakınım
kocana. Hele sen? Sen onu hiç de aldatmış sayılmazsın, ne
dersen de: seviyorsun onu; birleşeceksek seninle (omuzların!
var olsun!) başka bir düzlemde olacak, onun alanında değil.
Öyleyse bu, yalnız bizim gizli tutmak zorunda olduğumuz bir
olay değil, yalnız korku, üzüntü, boğuntu da değil - ölçülü bir
rahatlık içindeydim, mektubun korkuttu beni, buluşmamızdan
sonra kavuşmuştum bu rahatlığa, şimdi gene Meran'daki baş
dönmesine yönelir gibiyim, ama ne de olsa, Meran'daki
durumun geri gelmemesi için güçlü engeller var- bu iş apaçık

---

ortada, üç kişiyi ilgilendiren bir şey... Daha bir süre susmak
zorunda olsan bile.
Ne olacak diye bugünden kafa patlatmaya ben de karşıyım
- karşıyım, çünkü sen varsın yaşamımda, yalnız olsaydım,
kimse engel olamazdı bu türlü düşünülere-, gelecek günlerin
savaş yerine dönüyor insan bugünden, toprak altüst olmuş,
yarın kurulacak evin temellerini nasıl taşısın?
Yazacak başka şey gelmiyor usuma; üç gündür işe
gidiyorum, ama tek satır yazamadım daha, şimdi başarırım
belki.
Sahi, sana yazarken Max gelmişti, korkma kimseye
söylemez; yakınlarım, kız ve ondan başka herkes, benim Linz
üzerinden buraya döndüğümü sanıyor.
F.
Sana para göndermeme izin verir misin? Viyana'da senden
borç aldım diye gazeteye gönderebilirim, L. de sana
yazılarının karşılığını gönderirken eklerdi bu parayı, olmaz
mı? Gelecek mektubunda sözünü edeceğin korkudan
şimdiden çekmiyorum.
Cuma
Artık önemsiz geliyor bu yazışmalar; önemsiz de. En iyisi
bir trene atlayıp Viyana'ya gitmek ve seni almak; yaparım da
belki, istemediğini bildiğim halde. Yapılacak iki şey var, biri
ötekinden daha güzel: Ya Prag'a gelirsin, ya da Libesic'e
gidersin, Yahudiliğin verdiği kuşku beni dün J.'nin yanına

---

sürükledi. Libesic'e gidiyordu, yakaladım onu. Senin
Stassa'ya yazdığın mektup ondaydı ya. Ne kusursuz bir adam,
açık yürekli, güler yüzlü, akıllı; hemen koluna giriyor insanın,
çekinmeden başlıyor gevezeliğe, her şeyi yapmaya hazır,
anlayışlı, hem de biraz anlayışlı! Karısıyla Brünn'e gitmeyi
tasarlıyormuş, Florian'a, oradan da Viyana'ya geçeceklermiş,
seni görmeye. Bugün öğleden sonra dönüyor Prag'a,
Stassa'nın cevabını getirecekmiş; saat üçte buluşacağım
onunla; sana hemen telgraf çekerim. Bundan önceki on bir
mektupta ettiğim saçmalıkları hoş gör, yırt at o mektupları; ne
olacaksa şimdi olacak, güçlü ve daha iyi olan gerçeği anladım
artık. Tek şey belimi büküyor: kocana olan sevgin.
Sözünü ettiğin yeni ödevimin zorluğunu bilmiyor değilim,
ama yakınlığının bana verdiği gücü de küçümseme Milena.
Evet, bu günlerde uyuduğum yok pek, gene de dünkü iki
mektubunu okuduğum zamankinden daha rahatım şimdi.
(Mektuplarını okurken Max da buradaydı, bulunması pek iyi
olmadı, ne de olsa bu yalnız beni ilgilendiren bir iş... Ah
zavallı Milena, görüyor musun? Kıskanç olmayan adamın
kıskançlığı başlıyor bile.) Bugünkü telgrafın yüreğime su
serpti biraz. Kocan için -hiç değilse şimdilik- pek o kadar
büyük, çekilmeyecek gibi değil üzüntüm.
Kocan, çok zor bir işi başarmaya kalkıştı, başarmadı da
değil, sonuna dek namusluca dayandı, ama sürdüremez artık,
gücü yetmeyeceğinden değil (onun gücünün yanında benim
sözüm mü olur?). Hayır, ama bugüne dek olanlardan çokça
sorumlu, çokça ezilmiş bu yükün altında, bu işler için gerekli
düşünce gücünü yitirmiş artık. Bilinmez: öteki işlerin yanı

---

sıra rahat bir soluk almasını sağlayacaktır belki bu. Neden
istemiyorsun ona yazmamı?
F.
Cuma
Stassa'nın mektubundan söz etmek istiyorum iki satırla;
amcam iyi hoş, ama engel oluyor biraz, gene beni bekliyor
şimdi. Gelelim Stassa'nın mektubuna. İyi yazılmış, içten
yazılmış ya, gene de eksik bir yanı var. (Bu eksiklik
olmasaydı, mektuplar daha mı içten olurdu diyeceksin?
Ummam, belki de tersi olurdu.) Her neyse, bir şeyler eksik o
mektupta, ya da fazla: Belki de düşünce üstünlüğü var, kim
bilir; adamın etkisine bağlıyorum bunu, çünkü dün tıpkı öyle
konuşmuştu benimle. Bu iyi insanları çekiştirmeye başladım,
görüyor musun? Kıskançlık, evet kıskanıyorum, ama söz
veriyorum Milena, hiç üzmeyeceğim seni kıskançlığımla...
Kendimi, yalnız kendimi. Bu mektupta bir anlaşmazlık da var
gibi geldi bana: Sen Stassa'dan ne öğüt vermesini, ne de gidip
kocanla konuşmasını istedin; sen -yanılmıyorsam- onun
şimdilik sadece yanında olmasını istedin, değil mi?
Ne iyi olurdu, bugün senden bir mektup alabilseydim. Kişi
nelere sahip olduğunu bilmeyen bir "kapitalist" aslında.
Yazıhanede boşuna arandım durdum, mektup var mı diye,
şimdi, öğleden sonra, Meran'a yazıp elime geçmeyen bir
mektubunu getirdiler, tuhafıma gidiyor okuması.