Sh o sr a n o r m a t o V a j a h o n a d a b iy o t I

sehrli tayoqchasini sindiradi va duolar kitobini dengizga uloqtiradi.
Shekspir sehrgar qilmishida o ‘z qismatini bashorat qildi. Buyuk 
fojianavis sahnani va ijodni tark etdi.

---

1612- yilda dramaturg qadrdon Stratfordga qaytdi. Oradan to'n 
yil o'tgach, 1616- yilning 23- aprelida 52 yoshida vafot etdi. Uni 
Stratford cherkoviga, mehrob ostiga ko‘madilar. O'limi oldidan qabriga 
shunday so'zlami yozib qo‘yishlarini vasiyat qildi: «Aziz do‘stim, Iso 
haqqi bu yerga ko‘milgan xokni bezovta qilma. Ushbu toshlarga shafqat 
qilganlar xudoning marhamatiga sazovor boMsinlar, mening suyak- 
larimni bezovta qilganlar xudoning qarg'ishiga qolsinlar».
Shekspir bu so‘zlar bilan g o ‘yo kelgusida uning ijodiga nisbatan 
adolatsiz m unosabatlarning oldini olm oqchi b o ‘lgan. Aslida 
Shekspiming vasiyatini juda jo‘n izohlash mumkin. U qo‘yilgan joy 
badavlat va obro‘li kishilarning o‘rni edi. Kevinchalik birorta puldor 
odam bu joyni sotib olishi mumkin edi. Shekspimi shu narsa bezovta 
qilgan bo‘lsa kerak. Biroq XIX asrga kelib Shekspiming muallifligi 
masalasi atrofida bahs-munozaralar vujudga kelganda Shekspir 
qabridagi vasiyatnoma ham go‘yo bir dalil vazifasini o‘tadi. Gap 
shundaki, XIX asrda Shekspiming asarlari boshqa birov tomonidan 
yozilgan, degan fikr o ‘rtaga tashlanadi va hatto jiddiy ilmiy tadqiqotlar 
uchun mavzuga aylanadi. Bunda oddiy, adabiyot va san’atdan yiroq 
oiladan chiqqan, maxsus ta’lim ko‘rmagan aktyor shunday buyuk asarlar 
yaratishi mumkinligi, buning ustiga, o ‘z davri fanlariga oid bilimlardan 
bu qadar keng ma’lumotga ega bo‘lishi (masalan, tibbiyot to ‘g‘risida 
shifokor, huquq to‘g‘risida huquqshunos, o‘simliklar to‘g‘risida botanik