Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

fi Дх

vaqt noaniqligini At = — desak :

йс 1,05• 10~27e r g • 5• 3■ 10losw 1,05-10-27 • 3 1 0 10M?F 2-10'" w I7

A t > — = --------------------------------------- = ----------------------------------- = ------------ M e V

Ax Ax 1,6-10 Ax

bunda д Е — MeV da, д х — sm da ifodalanadi.
Masalan, 10“17 m va undan ham kichik masofalarga kirmoq uchun 103 M e V energiyadan katta energiyagacha tezlatilgan zarra kerak.
7.2-§. Z arralarning parchalanish va tug‘ilish reaksiyalari
Yuqorida bayon etilganidek, zarralar ta’sirlashuvda yangi zarralarga parchalanib, tug‘ilib o‘zaro energiya va impulsi saqlanishi bajarilgan holda almashinib turar ekan. Parchalanish jarayonida hosil boMgan zarralarning tinch holat massasining yig‘indisi parchalangan zarralarning tinch holat massasidan ortiq bo‘la olmaydi. Impuls saqlanishiga ko‘ra, to‘qnashuv (parchalanish) jarayonigacha zarralar impulslarining vektor yig‘indisi jarayondan so‘ng vujudga kelgan zarralar im pulslarining vektor yig‘indisiga aniq teng. Binobarin, parchalanuvchi zarra tinch holatda bo‘lsa, parchalanish jarayoni yuz berganda hosil bo‘ladigan zarralar ikkita bo‘lsa, ular albatta qarama-qarshi harakatlanadi. Agar sanoq sistemasiga nisbatan parchalanuvchi zarra tinch holatda bo‘lsa, uning energiyasi tinch holatdagi massasi m0 ga teng: с = 1 boMadi. Vujudga kelgan zarralarning shu sistemaga nisbatan tinch holatdagi massalarining yig‘indisi har doim m0 dan kichik, ya’ni m, + m2 + m3+ ...