Sh. X. Xushmurodov atom yadrosi va zarralar fizikasi

iM+]H^>A£ xC* - > A+ZY + P
t\ Z + a.

0. 
   Deytron nishon-yadro kulon maydon ta’sirida tarkibiy qismlarga ajralishi:
   

\H+ *M + p + n.

0. 
   Deytron tarkibidagi bitta nuklonni yadro uzib olib stripping-uzilish reaksiyasi (deytronning bir nukloni nishon-yadroda qoladi, ikkinchisi esa reaksiya jarayonidan birinchidan ajralib - uzilib o‘z yoMida davom etadi) yangi yadroga aylanishi (d, p) yoki (d, n) reaksiyalar bilan boMadi. Bu reaksiya yuqori energiyalarda stripping-uzilish reaksiyasi deyilsa, past energiyalarda Oppengeymer-Fillips jarayoni degan nomni oldi.
   

Deytron ta’sirida boMib, o'tadigan yadroviy reaksiyalarni kuzatish (d, p), (d, n) va (d, a) reaksiyalar zaryadi Z < 60 boMgan yadrolarda reaksiyaning boMish ehtimolligi katta ekanligini ko‘rsatdi. Lekin (d, p) yoki (d, n) reaksiya chiqishlarini batafsil tahlil qilish kutilmagan natijaberdi. Deytron energiyasi kulon potensial to‘sigMning balandligidan kichik boMganda (d, p) reaksiya chiqishining (d, n) reaksiya chiqishiga nisbati Z < 60 yadrolar uchun 4-5 ga qadar ko‘p chiqishi kuzatildi. Bu kutilmagan hoi edi. Chunki, agar reaksiya kompaund yadroning hosil boMishi bilan borsa, ogMr yadrolarda kulon potensial to‘sigM ortib borgani uchun (d, p) reaksiyalarning chiqishi kamayishi kerak edi. Bu holni 1935-yilda Oppengeymer va Fillips deytron ta’sirida boMadigan reaksiyalar mexanizmi deytronning yadroga qisman kirishi bilan kuzatiladi deb tushuntirdilar.

Bu holda oraliq yadro hosil boMmaydi, deytron yadro bilan bevosita ta’sirlashadi, yadroga yaqinlashgan deytron yadroning elektr maydoni

ta’sirida qutblanadi va yadro kulon potensial to‘sig‘ini balandligi deytrondagi nuklonlaming bog‘lanish energiyasidan katta bo‘lsa, [Bk> д W(2H)] qutblanish ta’sirida deytron neytron va protonga ajralishi mumkin. Natijada nuklonlardan neytron yadro tomonidan yutiladi. Proton esa yadro ichiga kirmasdan o‘z yoMini davom ettiradi. Shuning uchun ham ikkilamchi zarra burchak taqsimoti anizotrop boMadi. Shunday qilib, bevosita o‘zaro ta’sirli yadro reaksiyasi mexanizmi asosida (d, p) reaksiyalar chiqishining ortib ketishini tushuntirish mumkin. Umuman, deytron ta’sirida yuz beradigan reaksiyalar oraliq yadro hosil boMishi va bevosita o‘zaro ta’sirli reaksiyalar mexanizmlari bilan ham borishi mumkin.

Bu reaksiya mexanizmlarining hissasini (d, p) va (d, n) reaksiyalarning chiqishini taqqoslash yoMi bilan aniqlash mumkin. (d, p) va (d, n) reaksiyalarning chiqishi B(d, p)/B(d ,n) deytron kinetik energiyasining ortishi bilan ortib borishi, reaksiya asosan Bor kompaund yadro mexanizmi bo‘yicha borishini ko‘rsatadi. Bu nisbat kamaysa reaksiya bevosita o‘zaro ta’sir mexanizmi bilan boMadi.
1951 -yilda Batler Ta > Bk hollarda (d, n) reaksiyalarda hosil boMgan proton va neytronlarning energiya va burchaklar bo‘yicha taqsimotini o‘rganib, reaksiyada hosil boMgan qoldiq yadro uyg‘onish energiyasining harakat miqdori momenti va holat juftligini aniqladi.
5.8.2. Fotoyadroviy reaksiyalar
Yuqori energiyali gamma-kvantlar yadro bilan to‘qnashishi natijasida proton, neytron, deytron va boshqa zarralar hosil qilishi hamda ogMr yadrolarni parchalashi ham mumkin. Bunday reaksiyalarga fotoyadroviy reaksiyalar deb ataladi. Bu jarayon fotoeffekt hodisasiga o‘xshash boMganligi uchun yadroviy fotoeffekt deb ham ataladi.
Yadro fotoeffekti 1934-yilda D.Chedvik va Goldxaber tomonidan m Tl radioaktiv izotopdan chiqadigan E = 2,62 MeV energiyali gamma-nurlar bilan deytronni bombardimon qilishda kuzatilgan.