Шаҳарсозлик нормалари ва қоидалари

Қумдан ҳимо-
яланиш ва уни 
мустаҳкамлаш 
воситалари 
гуруҳи 
Ҳимоялаш 
асоси 
Ҳимоя вазифалари 
Қумдан ҳимояланиш ва 
уни мустаҳкамлаш 
воситалари 
I 
Ер усти 
шамолини 
тезлигини 
камайтириш 
Қумни тўплаш,қум оқимини 
йўлга келтирмасдан тўхтатиш 
Тўсиқлар 
II 
Қум 
заррачаларини 
илашишини 
кучайтириш 
Қум кўчиши олдини олиш 
Қум юзасига ишлов 
бериш 
III 
Қум йиғилиш 
ҳавзалари 
ўлчамларини 
камайтириш 
Шамол-қум оқимини катта 
тезликдаги ҳаракатига имкон 
бермаслик 
Қум тўпланадиган ҳавза 
ҳудудидаги қумларни II 
– гуруҳ воситалари ва 
тўсиқлар ёрдамида 
тўхтатиш 
IV 
Ер усти шамол 
тезлигини 
ошириш 
Қум кўчишини тезлатиш 
Қум пуркагич ва оқимни 
йўналтирувчи 
қурилмалар. 

---

ШНҚ 2.05.02-07 75-бет 
62-жадвал 
Ж
ой
 т
ур
и
 
Қ
ум 
бос
и
ш
 т
ур
и
 
Жой 
тавсифи 
Йи
л 
давоми
да 
тўп
ланад
и
ган
 қ
ум 
ми
қ
дор
и
, 
м
3
/м 
 
Йўл 
ён
и
да 
уш
лаб 
қ
олин
ган
 қ
ум
 
ми
қ
дор
и
, м
3
/м
 
Ўсимлик уруғи сепилиши ёки 
кўчат ўтқазилиши олдидан 
ўрнатиладиган механик ҳимоя 
воситалари 
Мустаҳкам-
лаш 
кенглиги, м 
Баланд-
лиги 
Н, м 
Жойнинг 
қиялиги, 
град 
Қаторлар 
орасидаги 
масофа, 
м 
I 
I А 
Қум жуда 
кўп 
тўпланади 
30 дан
ортиқ 
0,6 
0,5 
0,25 
1,05 
0,9 
0,45 
1,6 
1,4 
0,7 
0,3 
0.3 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,5 
0,5 
0,5 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н 
13,3 Н
11,4 Н
5,7 Н 
13,3 Н
11,4 Н 
5,7 Н 
200 дан ортиқ 
205 дан ортиқ 
205 дан ортиқ 
152 дан ортиқ 
152 дан ортиқ 
152 дан ортиқ 
122 дан ортиқ
122 дан ортиқ
122 дан ортиқ 
I B 
Қум кўп 
тўпланади 
20-30 
0,6 
0,5 
0,25 
1,05 
0,9 
0,45 
1,6 
1,4 
0,7 
0,3 
0,3 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,5 
0,5 
0,5 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н
13,3 Н
11,4 Н
5,7 Н 
13,3 Н 
11,4 Н
5,7 Н 
133-200 
137-205 
137-205 
101-152 
101-152 
101-152 
83-125 
81-125 
81-125 
II 
II А 
Қум ўртача 
ва кам 
тўпланади 
10-20 
0,6 
0,5 
0,25 
1,05 
0,9 
0,45 
1,6 
1,4 
0,7 
0,3 
0,3 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,5 
0,5 
0,5 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
0 
5 
10 
13,3Н 
11,4Н 
5,7 Н 
13,3 Н 
11,4Н
5,7 Н 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н 
67-133 
80-137 
80-137 
51-101 
51-101 
51-101 
42-83 
41-81 
41-81 
II B 
Қум кам 
тўпланади 
10 гача 
0,6
0,5 
0,25 
1,05 
0,9 
0,45 
1,6 
1,4 
0,7 
0,3 
0,3 
0,3 
0,4 
0,4 
0,4 
0,5 
0,5 
0,5 
- 
5 
10 
- 
5 
10 
- 
5 
10 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н 
13,3 Н 
11,4 Н 
5,7 Н
67 гача 
80 гача 
80 гача 
51 гача 
51 гача 
51 гача 
42 гача 
41 гача 
41 гача 
III 
Қум 
тўпланмайди 
- 
- 
- 
- 
- 
- 

---

76-бет ШНҚ 2.05.02-07 
9.21. Ёнбағирлар, йўл пойининг қоши, бермалар, ўйма ва кўтармалардаги 
йўл ёқалари, шунингдек заҳираларни лой тупроқ, чақиқ тош, йирик қум ёки 
шағал материаллар ва оддийгина маҳаллий ўсимлик шох-шаббалари боғланган 
ёки тўқилган қамишлар билан маҳкамлаб ҳимоялаш лозим.
9.22. Йўлга яқин қум манбаларида ҳимоя тасмаларини ажратиш лозим. 
Ҳимоя тасмаларининг кенглиги туб жой шароитларига қараб (қумлар юзаси-
нинг тузилиши, уларнинг кўчиш даражаси, жойлардан хўжалик ишларида фой-
даланиш, аҳоли яшаш масканларининг жойлашиши ва бошқалар) тегишли ма-
ҳаллий идоралар билан келишилган ҳолда 50 м дан 500 м гача қабул қилинади. 
Ҳимоя тасмаларининг ташқи чегараси ер релъефида кўзга яққол ташланадиган 
элементларда ёки тасма чегарасида тегишли белгилар билан ифодаланади. 
Юзасининг тузилиши бир хил бўлган якка туркумдаги кўчувчи қумлар бўлга-
нида йўл пойи ёнбағир қиялигини тегишлича қилишдан ташқари кўчувчи қум-
лардаги ер релъефининг ўзгаришига қараб шамол келиш томонида ёки йўлнинг 
икки томонида йўл олди тасмаларини барпо қилиш лозим. Йўл олди тасма-
ларини ўзгарувчан ер релъефига мослаб текислаш ва бу тасмалар қаршисидаги 
кўчувчи қумларни бостириб келмасликлари учун уларни маҳкамлаш зарур. 
Текисланган йўл олди тасмалари кенглигини туб жой шароитига (қумли ернинг 
релъефи, шакли, ўлчами, тавсифи, ҳаракати ва бошқалар) қараб 20 м дан 50 м 
гача ва ундан ортиқ қабул қилиш лозим. Текисланган йўл олди тасмалари таш-
қарисидаги кўчувчи қумларни маҳкамлаш кенглиги 25 м дан 150 м гача ва 
ундан ортиқ қилиб белгиланади. 
X. ЙЎЛ ВА АВТОТРАНСПОРТ ХИЗМАТИДАГИ БИНО ВА 
ИНШООТЛАР 
10.1. Автомобиль йўллари лойиҳасида, йўлларни таъмирлаш ва сақлаш 
хизматларини ташкил қилиш учун йўловчи ва юк ташувчилар, ва ҳаракат 
қатнашчиларига хизмат кўрсатишни таъминловчи қуйидаги тегишли бино ва 
иншоотларни қуриш кўзда тутилиши лозим: 
йўл хизмати учун - йўл бошқаруви бино ва иншоотлар мажмуи, йўл хизма-
тининг асосий ва қуйи бўғинидагиларга мўлжалланган бино ва иншоатлар маж-
муи, ишчи ва хизматчиларга мўлжалланган яшаш уйлари, ишлаб-чиқариш ом-
борлари, хизмат кўрсатиш жойлари, кўприклар, тоннел, кечув ва тимларни сақ-
лаш ва уларга хизмат кўрсатиш бўлимлари, технологик алоқа қурилмалари; 
автотранспорт хизмати учун - юк ташишга хизмат кўрсатувчи бино ва ин-
шоотлар (юк автобекатлари, назорат-диспетчер бўлимлари) ташкиллаштирил-
ган ҳолда йўловчилар ташишга хизмат кўрсатувчи бино ва иншоотлар (авто-
бекатлар автовокзаллар ва х.к.з) харакат қатнашчиларига хизмат кўрсатиш учун 
- автомобиль сервиси (мехмонхоналар, мотеллар, кемпинглар, дам олиш май-
дончалари, автомобилларнинг қисқа муддат тўхтаб туриши учун майдончалар, 
овқатланиш ва савдо бўлимлари, автомобилларга ёнилғи қуйиш шаҳобчалари - 
АЁҚШлар, техник хизмат кўрсатиш шаҳобчалари - ТХКШ, шаҳарга киришда 
автомобилларни ювиш шаҳобчалари, автомобилларни техник кўрикдан ўтка-
зиш учун қурилмалар, аварияда чақириш алоқа қурилмалари); 
ҲХДХО учун - йўл ҳаракати назорати бўйича иншоотлар. 

---

ШНҚ 2.05.02-07 77-бет 
10.2. Йўл хизматининг асосий бўғинлари учун лойиҳада маъмурий - маи-
ший бинолар, автомобиль ва йўл машиналарига техник хизмат кўрсатиш ва таъ-
мирлаш учун ишлаб-чиқариш бинолари, машина паркининг таркибига мос тўх-
таб туриш жойлари (иссиқ ва совуқ), йўл ҳаракатини ташкиллаштирувчи тех-
ник воситаларни таъмирлаш цехлари, яхмалакка қарши ишлатиладиган кимё-
вий материалларни сақловчи ва тайёрловчи омборлар кўзда тутилиши керак. 
Йўл хизматининг қуйи бўғинлари учун омборлар, автомобиль ва йўл 
машиналарига техник хизмат кўрсатиш, таъмирлаш учун ишлаб чиқариш 
бинолари, маъмурий маиший бинолар, машина паркининг таркибига мос тўхтаб 
туриш жойлари (иссиқ ва совуқ), яхмалакка қарши ишлатиладиган кимёвий 
материалларни тарқатувчи омборлар кўзда тутилиши керак. 
Асосий ва қуйи бўғинларнинг номлари республика вилоятларида амалда 
ишлатилаётган тизимга асосан қабул қилиниши мумкин. 
10.3. Йўл хизматининг асосий ва қуйи бўғинларига мўлжалланган бино ва 
иншоотлар мажмуаларини, одатда аҳоли яшаш жойларига яқин ёки автомобиль 
йўлига яқин ҳудудларда биргаликда жойлаштириш лозим. 
Бино ва иншоот мажмуалари учун умумий энергия тармоғи, сув ўтказгич, 
канализация, иситиш, алоқа, тузатиш омборлари ва бошқаларни кўзда тутиш 
лозим. Бунда ўзаро яқин жойлашган корхоналар умумий овқатланиш, медицина 
хизмати, ёнғиндан ҳимоя қилиш, яқин атрофдаги ҳудудни жиҳозлаш ишларини 
биргаликда қилиш мумкинлигини эътиборга олиш керак.
10.4. Ишлаб чиқариш анжомларини сақлаш, автомобиль ва йўл машина-
лари тўхташ жойларини, табиий ва ишлаб чиқариш шароитларини ҳисобга 
олган жихозлашни кўзда тутиш лозим. 
10.5. Йўл хизмати бино ва иншоотларини туб жой шароитларидан келиб 
чиқиб, йўлни сақлаш ва таъмирлаш хизматини ташкил қилиш тизимини ҳисоб-
га олувчи (маҳаллий, ҳудудий, маҳаллий-ҳудудий) буюртма асосида лойиҳалаш 
лозим. Йўл хизмати бўлимлари хизмат кўрсатувчи йўл қисмларининг узун-
лигини йўлнинг тоифаси ва йўл тўшамаси турига қараб 63-жадвал бўйича қабул 
қилиниши керак. 
10.6. Автотранспорт иншоотларининг ўтказиш қобилияти, ўлчами бошқа 
катталиклари, уларнинг келгусида ривожланишини ҳисобга олиб келажакдаги 
10 йиллик ҳаракат жадаллиги учун қабул қилинади. 

---

78-бет ШНҚ 2.05.02-07 
63-жадвал