Шарқ мутафаккирларининг indd


Download 173.17 Kb.
bet15/21
Sana12.03.2023
Hajmi173.17 Kb.
#1261999
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   21
Bog'liq
Шарқ мутафаккирларининг 3

Абдурахмон Жомий (1414-1492) комусий билим эгаси, атокли шоир, адабиётшунос, файласуф, мусикашунос сифа- тида машхурдир. Жомий Алишер Навоийнинг устози ва дус- ти булган. Мутафаккирнинг “Хафт авранг” (Етти тахт) кито- би, ундаги “Силсилат ут-захоб” (“Олтин занжир”), “Тухфат 30 Саъдий “Гулистон”, 1968. Б.8.

ILMIY-AMALIY TADQJQOT MARKAZI

ул-ахрор”, (“Хур кишиларнинг тухфаси”), “Сабхат ул-аброр” (Яхши кишиларнинг танбехи) ва бошха фалсафий достонла- ри ва “Соломон ва Абсол”, “Юсуф ва Зулайхо”, “Лайли ва Мажнун” номли ишхий-романтик достонлари хозиргача юк- сак хардланади. Абдурахмон Жомий Шайх Саъдийнинг “Гу­листан” асаридан илхомланиб, “Бахористон” номли ахлохий- таълимий асарини яратган. Жумладан:
Ростликдан яхширок, зийнатни крчон,
Кайда курди экан бирор билимДон; БирДек к,ил доимо ичу ташингни, Тури бул, цингирлик еяр бошингни; Кишиким, йуцтурур мехру вафоси, Агар хуршеддир, андин не хосил?; Бе^уДа гаплардан тилинг эт холи, Ошкор булади ацлинг жамоли, — дейди32.
Мутафаккир бу дунёда инсонийлик одамларга яхшилик хилишда, деб хаммага яхшиликни раво куради. Унинг фик- рича, ёмонлик хилувчиларга хам яхшилик хилиб, уларнинг номусини уйтатиш ва шу билан уларни яхшиликка йуллаш ва тарбиялаш мумкин, деб уйлайди. Абдурахмон Жомий ва Шайх Саъдий хаёти давомида халхнинг саодати, хахрамонли- ги, саховати, ростгуйлик ва адолатга интилишини мадх этгани биз учун ватанпарварлик намунасидир.
Ахмад Дониш (1827-1897) уз даврининг атохли олими, маърифатпарвари, адолатпарвар гояларнинг ижодкори хи- собланади. Ахмад Дониш “Агар мамлакат адолатли бошха- рилса, илм-маърифатга кенг йул очилади, халх бахтли була олади”, дейди. У асрлар давомида барча мутафаккирларнинг уй-фикрлари марказида турган инсон ва унинг интилишла- ри, орзу-умидлари хахида кенг фикр юритади. Ахмад Дониш “Киши суратга эмас, балки маъноли ишхха боFланса, яъни
хамма нарсани уз хакикати билан билишга, халк учун илму хунар орттиришга кизикса, ишкнинг энг аълоси шудир”, — дейди33. Мутафаккир “Одамларнинг яхши ва ёмон булишла- рига сабаб нима? Тугри йулдан адашмаслик учун одамлар кунглида турли сезги, рух ва нафс кувватлари бор”, — дейди. Рух куввати яхшиликка буюрувчи ва ёмонликдан сакловчи- дир, нафс куввати эса ёмонликка юргизувчи ва яхшиликдан кайтарувчидир. Хар кимда акл етакчи булса, у кишини хатар- ли жойларга киришдан (ёмонликдан) кайтариб туради, хар ишда сабр-каноат килишга буюради”.34 Ахмад Дониш халк- ни ботилдан, яхшини ёмондан, донони нодондан ажратади- ган мезон хар бир кишининг “етарлидан ортикча дунёга кун- гил куйиш ёки куймаслигидадир”, дейди. У илмни шундай таърифлайди: “Бутун хунарларнинг аълоси илмдир”, “Одам яратилганидан сунг унинг туганмас бахти илм ва маърифатда булади”35 — деб ёзади. Мутафаккир илм олиш, яхши хулк, таълим-тарбия, инсон феъл-атвори хакида фикр билдирар экан, инсондаги ёмон феъл-атвор йукотилмоги керак, дейди. Унинг фикрича, “очкузлик ва хасаднинг инсонга хеч кандай нафи йук, хар кимнинг кукрагидан хасад кучати жой олган булса, у зиёндан бошка мева бермайди”.36 Мутафаккирнинг карашларидаги илм, мехнат, адолат, яхшилик хакидаги фикр- ларни бебахо мерос сифатида тарбия жараёнида куллаш кат- та ахамият касб этади.

Download 173.17 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   21




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling