Sharipova g., Xodjayeva z

Mavzuni m ustahkam lash uchun savollar
83

---

Vatanjonim — vatanim
P o'lat M o‘min she’ri , Dilorom Omonullayeva musiqasi
Vatanjonim — Vatanim,
Bahra olib bag'ringdan,
K o‘zim quvnab ko'rganim .
Ulg'ayam an mehringdan.
Istiqloldan kulganim,
Vatanjonim — Vatanim,
O 'zbekiston — gulshanim.
O'zbekiston — gulshanim.

---

Paxta raqsi
A l k l i i t i M t o d e r x a
Sonya Abramova musiqasi
i
1 4 ^ - 1 1 —
4 ---------1—
. - p —
— - J ------ ' ~ ~ i ------- - j -
” * T
\ 
it
• 
ii
^
\
•- s -------Г - - - - Х ~ - 3 - ~
r t d - -
------ Ш - -
J ------- * - » ------ ---------------------------
85

---

2.6 T o‘rtinchi sinfda musiqa o‘qiitishning mazmuni va
metodikasi
To'rtinchi sinf o'quvchiiari o'zlarining psixologik-fiziologik 
xarakleriga ko 'ra hayotiy tajribaga boy, fanlarga qiziquvchan 
bo'ladilar. Diqqat-e’tibori turg'unlashgan bo‘ladi. Jiddiy bo'lgan 
masalalar ustida fikrlash, hajm jihatdan kattaroq boMgan musiqa 
asarlarini eshitishga qodir bo'ladilar, izlanish, mushohada qilish 
qobiliyatiga ega bo'ladilar. Bu xususiyatlami barchasini o'qituvchi 
nihoyatda o'ylab, oqilona ish tutishi lozim. Har bir darsdan unumli 
foydalanishi lozim. Bundan maqsad bolalami tezroq dasturdagi 
musiqa asarlariga, dars uslubiga, musiqa san’atiga qiziqishidan 
iboratdir. 4-sinf o ‘quvchilarining vokal — xor malakalari bir xilda 
rivojlangan bo'lm aydi. Chunki ba’zi boshlang‘ich sinflarda musiqa 
fanidan mutaxassislar dars berishmaydi. M utaxassis ish olib borgan 
joyda esa o ‘quvchilar sof unisonda kuylash, ansambl va 
qo'shiqlam i m e’yoriga yetkazib, ikki ovozda kuylash darajasiga 
ega bo'ladilar. 4 -sinf oquvchilarining ovoz diapazoni 
(dol
- mi2). 4- 
sinfda ham o ‘qituvchilami diffirensial guruhlarga bo'lib o‘tkazish 
lozim boladi. Chunki ulam ing bu davrda ovozlari jarangdor, 
yoqimtoy, kuliminatsion rivojlangan davri hisoblanadi. Shuning 
uchun, darsda ko'proq kuylatish maqsadga muvofiqdir. Bunga 
misol qilib, kompozitor N. Norxojayev va shoir P. M o'm inni 
«Yaxshi bola», «Oq paxta terdik», kompozitor Sh. Yormatov va 
shoir S. Barmoyevni «Sog'lom avlod qo'shig ’i», kompozitor M. 
Nasimov va shoir Ya. Qurbonovni «Bizdan sizga kim kerak?» 
q o 'shig'ini keltirishimiz mumkin. 
Kalendar — mavzuli reja 
tuzganda yuqorida aytilgan xususiyatlami hisobga olgan holda yil 
chorak mavzulari hisobga olinib, reja tuzish. O 'qitish davomida 
quyidagi bosqichlarga e ’tibor berish kerak. Birinchidan, fanlararo 
aloqa metodi. Boshqa fanlardan olingan bilim va malakalardan 
foydalanish. Masalan, ona tili va adabiyot, tasviriy san’at, 
O 'zbekiston tarixi, tabiatshunoslik, matematika va boshqalar.

---

Ikkinchidan, o'quvchilam ing musiqiy qobiliyatini o'stirish, sof 
unierishish, jum la boshida nafas olib, jum la oxirigacha rejalab 
yetkazish, lad haqida m a’lumot, o'lchovlam i bilish, notalarga qarab 
kuylay olish.
Uchinchidan: m usiqa savodiga qiziqtira olish; musiqa 
savodining eng muhim aham iyati — qo'shiqlam i notalar nom lari. 
bilan kuylatish, tinglash uchun berilgan asarlami tahlil qila olishdir.
Q o'shiq o'rgatishda dirijorlik uslubida fortepiano cholg'u 
asbobidan unumli foydalanish lozim. Ovozlami maromiga tushirib 
kuylash uchun qo'shiq parchalaridan mashqlar tanlab kuylash 
lozim. Mashqlarni ma'Ium tizim ga solib kuylash kerak. 4-sinfda 
musiqa tinglashni ahamiyati katta, chunki bunda o'quvchilar xalq 
musiqa ijodi o'zbek xalq musiqasining ommaviy janrlari bilan 
tanishadi. M usiqa tinglash uchun 4-sinfda o'zbek xalqining 
ommaviy qo'shiqlaridan boshlash maqsadga muvofiqdir. Masalan, 
«Alla», «Omonyor», «Boychechak», «Dilxiroj», «Tanovor», 
«Lolacha», «Kovushim», «Chorgoh» va boshqalar.
O 'quvchilarda shuningdek, xalq musiqa ijodining ommaviy 
janr, kasbiy musiqa, mehnat va mavsum qoshiqlari haqida 
m a’lumot berish lozim. Xalq musiqasining ommaviy janrlari 
xalqimiz orasida keng tarqalgan bo'lib, og'izdan-og'izga, 
avloddan-avlodga o'tib kelgan, bu asarlar mazmunida orombaxsh, 
yoqimli, mayin allalar, pand-u nasihat, axloq-odob haqida 
qo'shiqlar, yalla, laparlar kiradi. Bularga misol qilib «Olmacha 
anor», «Oyijon», «Qizgina», «Hey, lola», «Ishga chiqing kelinoyi» 
kabi asarlami tinglash mumkin.
4-sinf o'quvchilarini ayniqsa, to'garak va ommaviy ishlarga 
jalb etish muhim ahamiyat kasb etadi.