Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti kadrlarni innovatsion boshqarish

Nazorat uchun savollar va topshiriqlar:

1. 
   Mamlakatimizda innovatsion siyosat qanday va u qay darajada amalga oshirilmoqda?
   
2. 
   Innovatsion siyosatning asosiy tamoyillari nimalardan iborat?
   
3. 
   Davlat innovatsion siyosatining asosiy maqsadi nimalardan iborat?
   
4. 
   Samarqand viloyatida olib borilayotgan innovatsion siyosat haqida gapirib bering.
   

XII BOB. INNOVATSION BIZNESNING INKUBATSIYASI


12.1. Biznes-inkubatorlar - konsepsiya, muvaffaqiyatning asosiy omillari.
12.2. Biznes-inkubatorning hayotiy sikli.
12.3. Biznes-inkubatorning daromadi.
12.4. Biznes-inkubatorlar faoliyatlarining tahlili.


12.1. Biznes-inkubatorlar - konsepsiya, muvaffaqiyatning asosiy omillari
Biznes-inkubatorlar nisbatan kichik tashkilotlar bo‘lib, ularning vazifalari ularning nomidan kelib chiqadi – oyoqqa turmagan yosh, "yangi" firmalar va intilayotgan tadbirkorlarga g‘amxo‘rlik qilish. Biznes-inkubatorlarni ikkita asosiy turga bo‘lish mumkin: yuqori texnologiyali biznes uchun inkubatorlar va past texnologik va notexnologik firmalar uchun inkubatorlar. Agar Evropa birinchi turdagi inkubatorlar bilan ajralib tursa, AQSh uchun ikkinchi turdagilar hosdir.
Darhaqiqat, inqilobiy texnologiyalarning o‘zi iste'molchiga yo‘l topgan paytlar allaqachon unutilib ketgan. Potentsial strategik ahamiyatga ega bo‘lgan ko‘plab texnologiyalar tovarga aylanishidan oldin shunchaki yo‘q bo‘lib ketayapti. Borgan sari tobora kuchayib borayotgan global raqobat sharoitlarda nafaqat muvaffaqiyat - omon qolish - yorqin g‘oyalarni ularni tayyor mahsulotlar ko‘rinishida bozorga olib chiqish tezligi bilan birlashishi belgilanadigan bo‘lsa iste'dodli g‘oyalar tashuvchilar va texnologiyani ishlab chiquvchilarga g‘amxo‘rlik qilishni taqozo etadi. Texnologiyalarni fandan ishlab chiqarishga uzatish sohasida talabga javob beradigan tadbirkorlikni qo‘llab-quvvatlovchi tegishli infratuzilma - biznes-inkubatorlar paydo bo‘ldi. Ular yosh tadbirkorlarga avvaliga imtiyozli shartlarda binolar va barcha kerakli xizmatlarni taqdim etishadi. Kompaniyalar rivojlanishi bilan ular inkubatordan chiqib ketishadi. Inkubator – bu rivojlanishning dastlabki bosqichida o‘z-o‘zini ta'minlashga tayyor bo‘lgunga qadar yangi korxonalarni parvarish qilish, yetishtirish va himoya qilishni ta’minlaydigan va boshqariladigan muhit.
Birinchi inkubator 1942-yilda Ithaka (Nyu-York) da paydo bo‘lgan Student Agencies Inc deb tan olingan. Student Agencies Inc talabalar tomonidan yaratilgan korxonalarni inkubatsiya qilish bilan shug‘ullangan. Haqiqiy katta inkubator 1946-yilda Massachusets texnologiya instituti prezidenti Karl Kompton va bir nechta MIT bitiruvchilari tomonidan yaratilgan ARD (American Research Development) edi. Birinchi inkubatorlarning aksariyati notijorat tashkilotlar sifatida tashkil etilgan.
“Inkubatorlar harakati” tezlashib ketguncha bir necha o‘n yillar o‘tdi, bu esa notijorat tijorat kontseptsiyasiga o‘tish bilan ajralib turar edi. O‘sha paytlarda paydo bo‘lgan va allaqachon klassik bo‘lib qolgan biznes-inkubatorlar ma’lum bir sanoat korxonalari - biotexnologiya, telekommunikatsiya va boshqalarga standart xizmatlar to‘plamini taqdim etishdi (quyida muhokama qilinadi). Shu bilan birga, yagona infratuzilmani yaratish tufayli uni saqlashda sezilarli tejashga erishish, yuqori sifatli xizmatlarni ko‘rsatish va kompaniyalarning jadal rivojlanishiga hissa qo‘shgan aloqa muhitini yaratish mumkin edi. Qo‘shma Shtatlarda biznes-inkubatorlar soni 1980-yillarning o‘rtalaridan boshlab tez sur'atlarda o‘sdi. 1986-yildan 1993-yilgacha ularning soni 200 dan deyarli 500 gacha etdi. Ular 49 shtatda faoliyat yuritgan. Bugungi kunda dunyoda 500 dan ortiq Internet-inkubatorlar mavjud.
Biznes-inkubator uchun muvaffaqiyatning asosiy omillari
Biznes-inkubatorni boshlash uchun yagona usul mavjud emas. Chet elda ham, Rossiyada ham bir necha bor ta’kidlab o‘tilgan asosiy narsa – bu butun korxonaning muvaffaqiyatini ta'minlashga qodir bo‘lgan malakali, dinamik menejerni tanlashdir.
Biznes-inkubator menejeri
Bir qator inkubatorlar bo‘yicha o‘tkazilgan maqsadli so‘rovlar shuni ko‘rsatadiki, menejerning roli “to‘g‘ri” mijozlarni tanlash, ularning biznesini rivojlantirishga yordam berish va inkubatorning biznes tamoyillariga rioya qilish nuqtayi nazaridan muhimdir. Menejerlarning o‘zlari tadbirkor bo‘lishi kerak, chunki ular biznes-inkubatorning muvaffaqiyati uchun javobgardir. Menejer mijozlarning muammolar borligidan xabar topgancha zarur bo‘lgan bilimlarga ega bo‘lishi kerak.
Biznes-inkubator menejerining fazilatlari va roli:

• 
  firma hisoblanadigan inkubatorning muvaffaqiyati uchun mas'ul bo‘lgan o‘zi tadbirkor bo‘lish;
  
• 
  biznes-inkubator tamoyillariga qat'iy rioya etilishini ta'minlash;
  
• 
  “to‘g‘ri” mijozlarni tanlashni ta'minlash;
  
• 
  mijozlar muammolarini tushunish uchun zarur bo‘lgan bilimlarga ega bo‘lish;
  
• 
  mijozlarga o‘z bizneslarini rivojlantirishda yordam berish;
  
• 
  mijozlarning inkubatorda bo‘lish muddati yuzasidan qaror qabul qilish;
  
• 
  tadbirkorlar o‘rtasidagi kooperatsiya aloqalarini rivojlantirishga ko‘maklashish;
  

Biznes-inkubator xizmatlari
Muvaffaqiyatning yana bir omili – bu mijozlarga ko‘rsatiladigan xizmatlar turlari va ularga inkubatorda ko‘rsatiladigan yordam. Biznes-inkubator xizmatlari ikki turdagi xizmatlardan iborat: umumiy foydalanishdagi xizmatlar va kichik biznesni boshqarish bo‘yicha konsalting xizmatlari. Umumiy xizmatlarning odatiy to‘plami quyidagi elementlardan iborat:

• 
  nusxa ko‘chirish uskunasiga kirish;
  
• 
  kotibiyat xizmatlari;
  
• 
  Faks;
  
• 
  telefonlar;
  
• 
  tashrif buyuruvchilarni qabul qilish xizmatlar.
  

Ushbu xizmatlarning narxi ijara haqiga qo‘shiladi yoki ulardan foydalanganingizda haq olinadi. Ushbu xizmatlardan foydalangan holda mijozlar dastlabki sarmoyalarini va qo‘shimcha xarajatlarini minimallashtirishga qodir. Umumiy xizmatlarning ahamiyatiga qaramay, konsalting xizmatlari kichik biznes-inkubator kompaniyasining muvaffaqiyati uchun muhim hisoblanadi. Biznes-inkubator menejeri va xodimlari tomonidan taqdim etiladigan xizmatlar biznes-rejani tayyorlashda va moliyalashtirish manbalarini topishda yordam berishdan tortib, turli xil masalalarni qamrab oladi. Ushbu turdagi xizmatning ahamiyati, yangi ish boshlagan tadbirkorlarning mukammal texnik bilimlarga ega bo‘lishi, lekin iqtisodiyot va biznes haqida hech narsa bilmasligi bilan izohlanadi.
Jismoniy infratuzilma va ishlash shartlari
Muvaffaqiyatning uchinchi isbotlangan omili – bu infratuzilma va inkubatorda ishlash shartlari:

• 
  oson rekonstruksiya qilingan binolar;
  
• 
  qulay ijara shartlari;
  
• 
  moslashuvchan bitiruv siyosati.
  

Kompaniya faoliyatini yaratish va boshqarish jarayoni aniq fan emasligi sababli, yangi korxonani mustaqil hayotga juda erta qo‘ymaslik uchun inkubatorning zarur moslashuvchanlikni talab qilinadi. Oson rekonstruktsiya qilinadigan binolar bo‘lganda mijoz-kompaniya inkubatordan chiqmasdan o‘sishi mumkin. Qo‘lay ijara shartlari mijozlarga qiyin paytlarni boshdan kechirishga va biznesda qolishga yordam beradi. Ba'zi mijozlar o‘zlarining boshpanalarini bir yil ichida tark etishga tayyor bo‘lishlari mumkin, boshqalari uchun o‘sish davri esa uch yildan besh yilgacha davom etadi. Shunga qaramay, bu yerda mijozlar bilan yaqin aloqada bo‘lib, to‘g‘ri qaror qabul qila oladigan biznes-inkubator menejerining roli muhim.
Biznes-inkubator joylashuvi
Inkubatorning joylashuvi tadbirkorlik tarmoqlarini yaratish qobiliyatiga ta'sir qiladi, ya'ni tadbirkorlarning kengroq o‘zaro aloqalarini tashkil etishga ta’sir etadi. Bunday tarmoqlar va aloqalarni rivojlantiruvchi inkubator nafaqat mijozlar uchun, balki o‘zi uchun ham muvaffaqiyatni ta'minlaydi. Tadbirkorlik tarmoqlarini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarga qo‘ydagilar qiradi:

• 
  malaka oshirish va qayta tayyorlash kurslari;
  
• 
  mijozlar bir-biri bilan erkin muloqot qilishlari mumkin bo‘lgan inkubatordagi umumiy joylar.
  

Biznes-inkubator menejeri tadbirkorlik tarmoqlarini yaratishga, inkubator ichida ham, tashqarisida ham tadbirkorlar o‘rtasida kooperatsiyani rivojlantirishga ko‘maklashish kerak. Bu menejerning muhim funksiyalaridan biri bo‘lib, biznes-inkubatorning muvaffaqiyatini ta'minlaydi.