Sharq sivilizatsiyasi va Tarix

«Turkiyaning mustaqillik deklaratsiyasi» Antanta tomonidan 1920 yil 16-martda Konstantinopolning asosiy binolarini egallash va keyinroq Maltaga badarg‘a

«Turkiyaning mustaqillik deklaratsiyasi» Antanta tomonidan 1920 yil 16-martda Konstantinopolning asosiy binolarini egallash va keyinroq Maltaga badarg‘a

qilingan turk «millatchi»larini qo‘lga olish bilan qarshi olingan. Usmoniylar

parlamenti bunga qarshi e’tiroz bildirgani uchun tarqatib yuborilgan.

Bu paytda Anqarada bo‘lgan Mustafo Kamol Otaturk barcha viloyatlar

gubernatorlariga va harbiy qo‘mondonlarga telegramma yuborgan. Unda «millatni

boshqarish bilan bog‘liq masalalarda favqulodda hokimiyat vazifasini bajaruvchi

assambleya» tuzish harakatida ishtirok etish taklif etilgan. Bu paytga kelib sulton

hukumati bosqinchi davlatlar qo‘g‘irchog‘iga aylangan va obro‘sini to‘kib bo‘lgan

edi. Unga muqobillik sifatida TBMM ta’sis etilgan.

Xulosa

Turkiya qadimiy shaharlarining nomlari insoniyat tamadduni shakllanish tarixidagi o‘rnidan dalolat. Konstantinopol (Vizantiya), Troya, Midas, Efes, Bergama, Antiox, Filadelfiya, Galikarnasis, Ararat tog‘i va boshqalar shular jumlasidandir. Turk madaniyati Usmoniy, Yevropa, Yaqin Sharq va Osiyo urf-odatlaridan kelib chiqqan turli elementlarni birlashtiradi. Turk millati birinchi bo‘lib 1923 yilda Mustafo Kamol Otaturk davri kelishi bilan «modernizatsiya» qilingan. U diniy asosdagi Usmoniylar imperiyasini zamonaviy davlatga aylantirishga muvaffaq bo‘lgan. Otaturkka qadar tasviriy san’at ruhning o‘lmasligidan guvohlik beradigan, har qanday tasvirni taqiqlovchi qat’iy islomiy qoidalar tufayli rivojlanmagan edi. Shuning uchun barcha turkiy san’at asarlari faqat mozaikalar, rangli plitkalar, yog‘och o‘ymakorligi va shisha vazalar bilan ifodalangan bo‘lgan. Mustafo Kamol Otaturk kelishi bilan tasviriy san’at va arxitektura tez rivojlana boshlagan: birinchi rasm va haykallar paydo bo‘lgan. Bu ham modernizatsiya jarayoni, ham madaniy o‘ziga xoslikni qayta tiklash usuli edi. Usmoniy davrining boy arxitekturasi bizning davrimizga qadar O‘rta yer dengizi an’analarini ham, Yaqin Sharq kaloritini ham kuzatish mumkin bo‘lgan. Har xil uslubdagi nafis masjidlar, soborlar va madrasalar ko‘rinishida mukammal saqlanib qolgan.