Sharq sivilizatsiyasi va tarix

خوردن – دادن komponentlari bilan kelgan qo‘shma fe’llar

تکان دادن – “qimirlatmoq”, “tebratmoq”

تکان خوردن – “tebranmoq”, “qimirlamoq”

آمدن – آوردن komponentlari bilan kelgan qo‘shma fe’llar

به ياد آمدن – “esga tushmoq”	به ياد آوردن – “eslamoq”
به عمل آمدن – “yuzaga kelmoq”, “o‘tqazilmoq”	به عمل آوردن – “yuzaga keltirmoq”, “o‘tqazmoq”

دادن – کردن komponentlari kelgan qo‘shma fe’llar

تغيير کردن – “o‘zgarmoq”	تغير دادن – “o‘zgartirmoq”
ترقی کردن – “taraqqiy etmoq”	ترقی دادن – “taraqqiy ettirmoq”
مراجعت کردن – “qaytmoq”	مراجعت دادن – “qaytarmoq”

Old qo‘shimchali fe’llarning yasalishi
Old qo‘shimchali fe’llarning yasalishi
Fors tilida فرا، فرو، وا، در، بر، باز va b. old qo‘shimchalar mavjud.
Yuqorida keltirilgan old qo‘shimchalar asli old ko‘makchilardan kelib chiqqan va hozirgi fors tilida fe’l yasovchi morfema hisoblanadi.
Ushbu old qo‘shimchalar ba’zi sodda fe’llar bilan birikib old ko‘makchili fe’llar hosil qiladi, va yangi ma’no kasb etadi.

بازگفتن – “gapirib bermoq”	گفتن – “demoq, gapirmoq”
بازخريدن – “garovga qo‘yilgan narsani qayta sotib olmoq”	خريدن – “sotib olmoq “
برداشتن – “ko‘tarmoq”	داشتن – “ega bo‘lmoq, bor bo‘lmoq”

Ba’zi fe’llarga old qo‘shimcha qo‘shilsa ham ma’no o‘zgarmasligi holati ham uchraydi.

آميختن – “aralashtirmoq”

در آميختن – “aralashtirmoq”

a) باز – prefiksi harakat, holatni takrorlanishi, to‘xtab qolishi va boshqa ma’nolarni bildiradi.
باز خريدن – “qayta sotib olmoq”
باز گفتن – “gapirib bermoq”
باز گشتن – “qaytmoq”
b) بر – prefiksi yuqoriga harakat, tashqariga harakat, harakatning puxtaligi va boshqa ma’nolarni beradi.
بر آمدن – “oldinga chiqmoq”
بر داشتن – “ko‘tarmoq”
برافراشتن – “ko‘tarmoq, tikmoq (bayroqni)”
برخاستن – “turmoq”
برشمردن – “qayta sanamoq, sanab chiqmoq, sanab o‘tmoq”
c) در – prefiksi harakatni kuchaytirish, qayta tiklash, ichkari va tashqariga harakat ma’nolarini beradi. Masalan:
در آوردن – “bitta bitta tashib chiqmoq, chiqarmoq”
در آمدن – “kirmoq”, “chiqmoq”
در گرفتن – “o‘t olmoq, yonmoq”
d) وا – prefiksi takrorlanish, kuchaytirish, kengaytirish ma’nolarini ifodalaydi.
واخريدن – “qayta sotib olmoq”
واخواستن – “norozi bo‘lib shikoyat arizasi bermoq”
واگرفتن – “olib qo‘ymoq”
e) فرا [farā] – 1) taraf, tomon; 2) ichida, orasida; 3) uzoqroq, balandroq ma’nolarini ifodalaydi.
فرا دادن[farā dādan] – “bir tarafga jalb qilmoq”
فرا گرفتن[farā gereftan] – “egallamoq”
فرا صوت[farā sout] – “tovushdan yuqori tezlik”
f) فرو[foru] – 1) quyiga; 2) ichkariga ma’nolarini ifodalaydi.
فرو ريختن[foru rixtan] – “quymoq”
فرو بردن[foru bordan] – “ichkariga kiritmoq”, “yutmoq”