Shaxs axloqiy ongi borasidagi nazariy tahlillar

-Mavzuga oid adabiyotlarning tahlili (Literature review) 
Axloq muammosiga xorijiy yondashuvlar tahlili bo‘yicha, axloqiy ongning mazmuni va 
tuzilishi L.N. Antilogova, B.S. Bratusya, A.A. Huseynova, O.G. Drobnitskiy, S.P. Paramonova, 
A.A. Titarenko, A.A. Xvostova va boshqalar. Mualliflar axloqiy ongni axloqiy me’yorlar, tamoyillar, 
ideallar, ezgulik va yomonlik, vijdon va or-nomus, adolat tushunchalari orqali belgilaydilar 
(O.G. Drobnitskiy); shaxsning ongli umumiy semantik shakllanishi tizimi (B.S. Bratus), uni axloqiy 
tartibga solishning asosi deb hisoblang (L.N. Antilogova).
Mamlakatimizda yoshlarning ma’naviy-axloqiy ongini yuksaltirishga qaratilgan falsafa va 
psixologiya fanlari negizida ilmiy tadqiqotlar vujudga kelmoqda. Jumladan, H. Ahmedov, 
F. Jo‘raqulov, M. Muhammadsiddiqov, M. Musaev, Sh. Mavlonov, O‘. Shakarov, I. Suvanov, 
K. Kamolova, O. Bazarov kabi olimlarning ilmiy izlanishlari mazkur yondashuvlarning nazariy 
asoslarini shakllantirishga xizmat qilmoqda. 
-Tadqiqot mеtodologiyasi (Research Methodology) 
Tadqiqotda o‘smirlik davrida ahloqiy ong shakllanishining psixologik xususiyatlari ochib 
berisda qiyosiy va nazatiy tahlil, kuzarish usullariga tayanildi 
-Tahlil va natijalar (Analysis and results) 
Axloqiy talablarning haqqoniyligini anglashgina emas, balki u yoki bu axloqiy dasturlarga 
rioya qilish hamdir. Axloqiy ishonch shaxsning faol faoliyat yo‘nalishini, maqsadga intilishini, 
xulqning yashirin motivlarining yuzaga chiqishini ifodalab beradi, hayot pozitsiyasini, yashash 
ma’nosini belgilaydi. Axloqiy ishonch o‘zida ratsional va emotsional tomonlarni ifodalab, xarakterga 
turg‘unlik beradi, shaxsning axloqan “zanglamasligi”ga kafolat yaratadi, kishi har qanday qiyin 
sharoitlarda ham o‘z tamoyillaridan qaytmasligini anglatadi. 
Xalqimiz axloqiy tafakkur bobida boy merosga ega. Buyuk muhaddis Imom Buxoriy o‘z 
asarlarida “Axloqning yaxshi bo‘lishi, taomning pokizaligi, rostlik va omonatga xiyonat qilmaslik – 
mana shu to‘rt xislatni Alloh taolo senga bergan bo‘lsin”, deb yozadi. Alloma Husayin Voiz Koshifiy 
esa “Insonning qadr-qimmati, uning mol-mulki yoki ijtimoiy kelib chiqishi bilan emas, balki ma’naviy 
qiyofasi, axloqiy sifatlari bilan o‘lchanadi”, deb ta’kidlaydi. Ulug‘ ma’rifatparvar Abdulla Avloniy 
axloqni “Insonlarni yaxshilikka chaqiruvchi, yomonlikdan qaytaruvchi bir ilmdir. Yaxshi xulqlarning 

---