Shaxs xuliq atvoriga komplekslar ta’siri. Muallif

Shaxs xuliq atvoriga komplekslar ta’siri.
Muallif ; Berdaq no’midagi Qoraqolpog’ Davlat Universiteti, Sanaa’tshunoslik fakulteti, a’maliy psixologiya yonalishi talabasi Mamutov Iqlas.
Ka’lit so’zlar ; Kompleks, Giperhimoya, Gipoprotektsiya, King David sindromi, Xo'jayin sindromi, Napoleon sindromi, Yo'qolgan energiya sindromi, Lot sindromi, Herkules sindromi, Kotovskiy sindromi.
Anotatsiya
Ushbu ilmiy tezisda ka’mchilik kompleksi haqida nazariyalar organip chiqilip, psixologlar nazariyalari tahlil qilinip. Bu kompleksni davolash va diagnostika qilish haqida taklif va tavsiyalar ishlap chiqilgan.
В данной научной работе систематизированы теории о комплексе неполноценности и проанализированы теории психологов. Разработаны предложения и рекомендации по лечению и диагностике этого комплекса.
In this scientific thesis, theories about the inferiority complex are organized and psychologists' theories are analyzed. Proposals and recommendations on the treatment and diagnosis of this complex have been developed.
Inson ruwhiyati tushinarsiz va shu bilan birga sirli jarayonlarga to’la. Shulardan biri komplekslar xisoblanadi. Komplekslar haqida insonlar ko’pincha sa’lbiy fikrda yuradilar, lekin psixologiya fa’nida kompleks a’tamasi keng ma’noda qollaniladi yni ijobiy komplekslar ha’m mavjud bolip ularnin’ xuliq a’tvorga ko’rsatadigan ta’siri ha’m ijobiy hisoblanadi. Kompleks – ushbu konseptsiyani psixoanalizga K.G.Yung kiritgan bo’lip, lotin tilidan o’linip (complex -bog’liq, birikma) degan ma’nolarni a’n’latadi. Lekin kundalik hayotimisda komplekslar, ka’mchilik kompleksi bilan sinonim bolip ketgan. Ka’mchilik kompleksi – bu ozining pa’stligiga va boshqalarning ustunligiga ishonchini aks ettiruvchi xatti – harakatlar yig’indisidir. Ka’mchilik kpmpleksi tushunchasi avstriyalik psixoanalist A.Adler tomonidan ishlap chiqilgan, uning fikricha ka’mchilik hissi bolalikda paydo boladi. Bola uzoq vaqt davomida butunlay ota – onasiga qaram bo’lganligi sababli buni boshdan kechira boshlaydi, yaniy kuchli va mustaqil ota-onalarga nisbatdan o’zining zaifligi, pastligi hissiga olip keladi. Bu tuyg’u ko’pincha shuhratparaslik va ustunlik istagini uyg’otadi, lekin ha’r doyim ha’m bunaqa bolavermaydi.
Umuman olganda, ka’mchilik tuyg'usi oddiy insoniy moyillik deb aytish mumkin, ammo Adler ta'kidlaganidek, ba'zi odamlarda turli sabablarga ko'ra pastlik hissi haddan tashqari ko'payib ketishi mumkin. Natijada, pastlik kompleksi paydo bo'ladi - o'z kuchsizligi va muvaffaqiyatsizligining bo'rttirilgan hissi. Va Adler ushbu kompleksning paydo bo'lishini qo'zg'atuvchi uchta asosiy omilni topishi mumkin dep ko’rsatadi:
1.Qandayda bir organning nuqsoni. U yoki bu a’zoda nuqsoni bo‘lgan bolalar doimo o‘zlarini boshqalar bilan solishtirib, ko‘pchilikdan farqli ekanini payqab qoladilar, bu esa o‘zini pastlik tuyg‘ulariga olib keladi. Misol uchun, duduqlagan bola, boshqa hech kim duduqlanmagani uchun uni hech kim sevmaydi, deb o'ylay boshlaydi. Yoki tarbiyalash uslublari ham ka’mchilik kompleksiga sabab bo'lishi mumkin.
2.Giperhimoya. Haddan tashqari etibor berilgan bolalar o'z qobiliyatlariga ishonchsiz o'sadi, chunki boshqalar ular uchun hamma narsani qilishgan. Ular o'zlarining hayot to'siqlarini engib o'tishga qodir emasliklariga ishonchlari komil bo'lganligi uchun, chuqur o'rin tutgan ka’mchilik hissi bilan bezovtalanadilar.
3.Gipoprotektsiya . Xuddi shu narsa gipo-vasiylik, ya'ni ota-onalar tomonidan rad etilishi bilan. Ota-onalarning e'tiborsizligi bolada pastlik kompleksini rivojlanishiga olib kelishi mumkin, chunki rad etilgan bolalar odatda o'zlarini keraksiz deb bilishadi. Ular o'zlarining foydali bo'lish, boshqalar tomonidan sevilishi va qadrlanishiga ishonchsiz holda hayot kechirishadi.
Erkaklarda pastlik kompleksi rivojlanishning asosiy sababi - onaning haddan tashqari himoyasi yoki aksincha, onalik mehrining etishmasligi, onaning mehrini qozonish zarurati. Erkaklarda kamchilik kompleksi namoyon bo'lishining quyidagi shakllarini ajratish mumkin:
• King David sindromi (yosh hamroh tanlash orqali qarilikdan qochish);
• Xo'jayin sindromi (doimiy stress va erkaklikning dalili);
• Napoleon sindromi (shuhratparastlik va bema'nilik, muvaffaqiyatga intilish);
• Yo'qolgan energiya sindromi (50 yoshdan oshgan erkaklarga ta'sir qiladi);
• Lot sindromi (qizini boshqa erkakning qo'liga qo'yib yuborishni istamaslik);
• Herkules sindromi (ayolga moddiy yoki boshqa qaramlik);
• Kotovskiy sindromi (ka’llikni qabul qilmaslik, sochlarning qolgan qismini tarash);
Ayollarda pastlik kompleksi. Ayollar tabiatan ko'proq emotsionaldir va shuning uchun kompleksni rivojlanish xavfi yuqori, ko'pincha tashqi ko'rinish bilan bog'liq. Ayollarning kamchiligi kompleksining mashhur shakllari va ko'rinishlari:
• Tashqi ko'rinish yoki fizikani rad etish;
• Jinsiy disorientatsiya, gender o'ziga xosligini inkor etish;
• Erkaklarni rad etish;
• Aybdorlik hissi ;
• Yolg'izlikdan qo'rqish.