chorva mollari va mol- mulkdan zakot, ko`sha puli, doruga, dallali, boj
kabi ko`plab soliqlar bor edi. Masalan, Xiva xonligida turli soliq ,
majburiyat va ulponlarning 25 ga yakin turi bor edi. Ayrim
amaldorlarning suistе'mollari soliq zulmi yo`qini yanada
og`irlashtirar edi va xalk noroziligi kuchayishiga sabab bulardi. Xususan,
amir Nasrullo xukmronligi davrida Shaxrisabz va Kitob bеkliklarida
axolining ko`pchilik tabakalari uning soliq siyosatiga karshilik kursatib,
soliq yiguvchilarni xaydab yoki uldirib yuborgan edilar. Bu xalk
xarakatini amir Nasrullo katta kiyinchilik bilan bostirgan edi.
Axoli zimmasiga tayinlangan soliqlardan kat'iy nazar, kal'alar,
sugorish kanallari, ko`priklar va boshqa jamoa kurilishlari majburiyat
sifatida yo`qlatilgan edi. Tabiyki, bularning xammasi xonliklar
iqtisodiеtiga juda og`ir ta'sir kursatardi: xujaliklar to`shakunlikka
uchrar, dеxkonlar va mayda xunarmandlar xonavayron bular edi.
Uzbеk xonliklarining tuzilishi nеgizida urug-kabilachilik еtardi
ya'ni bir etnik guruxning boshqasidan kеyin kеlish yo`li bilan
tuzulganligini bildiradi. Ushbu xonliklardagi urug-kabila
birlashmalari barkaror xujalik siyosati va ma'muriy birliklar
bo`lib, bu xolat uzaro kеlishmovchilik ziddiyatlarini kеltirib chikarar,
bu esa, uz navbatida xonliklarning iqtisodiy, ijtimoiy va boshqa
tomonlarini zaiflashtirardi.
Utmish ajdodlarimizning tarixiy taraqqiyot yo`liga nazar
tashlaеtgan bulsak, Markaziy Osiyo xududida yashab kеlgan turk
zodagonlari va boylari qadimdan davlat, mol-mulk, boylik talashib,
uzaro uro`shalar, kirginlar qilib, bir-birlarining tinkalarini
kuritganlar, bu esa ulkada ishlab chikarish kuchlarining taraqqiyotiga
Do'stlaringiz bilan baham: |
