Shomaksudova, M. Israil \ oav da yozma matn. Nutq va munozara

Murakkab sintaktik butunlik tarkibidagi 
tizimiy-ma’noviy aloqalar
M urakkab sintaktik butunlikda 
mustaqil gaplam ing keng tarqargan 
birikuv vositalari
Misnllar
1. Ega-kesimlarda уaxlit zamon 
ko'rinishlari shakllari
“0 ‘zbek xalqining kelib chiqishi tarixi" nomli ushbu 
monografik tadqiqotda o:zbek xalqining kelib chiqishi, ya’ni 
uning uzoq davom etgan etnogenez va etnik tarixi haqida, 
uning urug‘-qabila holatidan asta-sekin elat-xalq bo‘lib 
shakllanib borish jarayoni va shakllangan xalq sifatida millat 
darajasigayetishish bosqichlan bayon etilgan. Hammamiz 
shu tuproqning suvini ichganmiz, non-tuzini veganmi*
2. Olmoshtar. sifatlar va so"7larT
(u, ular, uni, uning, ularning, 
bu, bunday, oxirgisi, 
ko‘rsatilgan, u.shbu, yuqorida 
ko'rsatilganidek va boshqalar), 
kirish so‘zlari
Odamzod borki, avlod-ajdodi kimligini, nasl-nasabini, o‘zi 
tug‘ilib voyaga yetgan qishloq, shahar, jullaski Vatanining 
tarixini bilishini istaydi
Hammamiz shu tuproqning suvini ichganmiz, non-tuzini 
yeganmiz. Hammamiz o‘zimizni o‘zbek sanaymiz. 
0 ‘zbekligimizdan faxrlanamiz, g'ururlanamiz...
118

---

Leksik vositala (leksik takror, 
perifraz, sinonimlar va 
boshqalar)
Tarix sohasida mehnat qilayotgan 
olim, mutaxassislarga 
murojaat qilmoqchiman: sizlar millatimiznmg haqqoniy 
tarixini yaratib bering, 
toki u 
xalqimizga 
ma’naviy kuch- 
quw at baxsh etsin, g‘ururmi uyg'otsin. 
Biz yurtimizni 
yangi bosqichga, vangi yuksak marraga 
olib chiqmoqchi 
ekanmiz, bunda bizga yorug1 g'oya 
kerak
Gaplar va matn qismlari o‘rtasida turli m a’noli muuosabatlarni 
ifodalovchi, bog‘lovchi vositalar
Anglatgan ma’nolari
Bog‘lovchi vositalar
Sababli-tekshiruvli, shaitli
Shuning uchun, shundan, xuddi o(sha, natijada, tekshirilgan, 
bunday holatda
Yuqorida aytilganlarga qo'shilish
Va, shunday, buning uchun, undan tashqari, undan boshqa, o‘z 
o‘rnida, aslida, shuningdek
Qarama-qarshilantirish
Yo, voki, Jekin, boshqa tarafdan, aksincha, ammo, nafaqat
Izohlash, aniqlash, isbotlash
Masalan, aynan, hatto, alohida, boshqa so*z bilan, boshqacha 
aytganda, umuman olganda, aslida
Sanash tartibi
Birinchidan, nihoyat, awalambor, awalida, boshida, keyin, 
davomida, kelgusida, oxirida, so‘nggida
Ma’lumotlar ba'zasi
Fikricha, nuqtai-naz.afdan, undan ko‘riuib turibtiki, 
berilganlarga qo‘shilib, e’tirof etishlaricha, eslatilganidek, 
muallif izohlashicha
O ctgan va keyingi ma'lumot 
o ‘rtasidagi bog‘liqlik
Ko‘rsatilganidek, shunday ko‘rsatib o‘tilgan, yuqorida 
ko‘ rsatilganidek, belgilanganidek
Tasdiqlash, isbotlash
To‘g‘ri, albatta, hayratlanarli, haqiqatan
Qo'shilmaslik, ishonmaslik
Balki, W lishi mumkin, qarama-qarshitik tug4diradi, haqiqatga 
yaqin emas
Umumlashtirish, xulosa
Shu tariqa, shunday, umuman aytganda, alohida ta’kidlash 
lozim, demak, asosan, xullas, xulosa qiladigan bo‘lsak