Shryodinger tenglamasi

Mavzu: Rentgen spektrlari. Molekulalar va ularning energetik satxlari. Majburiy nurlanish. Lazerlar.

Reja:

1. Rentgen nurlari haqida.

2. Rentgen nurlari spektri.

3. Rentgen nurlaridagi tutash spekrlarni fizik tushuntirish.

4. Molekulyar spektrlari.

5. Majburiy nurlanish.

6. Lazer nurlari hosil qilish.

7. Lazer kurilmasi.

8. Lazer nurlarining xususiyatlari.

1.1895 yil nemis fizigi Rentgen tamonidan "Rentgen nurlari" deb ataluvchi  =10^-12 10^-8 m Elektromagnit to’lqinni hosil bo’lishi, natijasida atom va molekulalarni tuzilishi haqida yanada yaqqol tasavvurlarga ega bo’lindi.

Bu nur rentgen trubkasida kuchli Elektr maydoni ta’sirida tezlashgan va Volfram anodda tormozlangan Elektronlar harakatidan yuzaga keladi. Uning spektri 1-rasmda kursatilgan.

2.Pastki qismida tutash qismi bor uni qisqa to’lqin tamonida  _min-chegarasi bor va  ₁;  ₂ chiziqli spektri xam bor. Тutash qismi anod materialiga bogliq emas. Elektronlar eNerg)yasiga bogliq.

1-rasm 3.Тutash qismi shuning uchun tormoz spektri deyiladi. Тormozlovchi potensial energiyasi kvant energiyaga to’g’ri keladi.

Ye_max=hv_max=eU (1)

U - Elektron olgan potensial farqi.

Ye_max, v_max - tutash spektor chegarasi uchun foton energiyasi chastotasi.

Bundan po’lqin

_min=B/v_max=Sh/eU=Ch/E_max 2)

Bu Formula eksperimental naPijalar bilan to’g’ri keladi.

Masalan: (2) for-ula bqyicha  _min - ulchab h - ni topilsa bosh1a usul bilan topilgan qiymatlar bilan teng bo’lib chiqadI. Bu esa (2) na:ariy &ormulani to’g’ri ek`nliGini kursatamiz. Ba’xan katta enerGiyali Elektronlard`n chiziqli spektorlar paydo bo’ladi. Bu cpekdrlarni anod materialiga bogLiq hosil bo’lishi aniplangan. Anod materialining tashQil kilgan atoml!rning holati ifodalovchi energetik sat8lar bidan bogliq ekan.

Bu chiziqli spektRlar K, L, M, N, O satxlarga to’g’ri kelib seriya hosa, qiladi. Хar bir seriya ujiga yarasha  $  ,  K , K , K ,..., L , L , L  ) yiGindan iborat.

u chiziq seriyalar afod materialini qanday x)mik sostavidan tashqil t-pganiga bogliq.
,L,M,N kvantlarni hosil bo’lish mexanizmini ko’rib chiqaylik. Masalan: tashqi katta energiyali eletron qoki foton K-qnbiqdan bitta Elektronni chikarib yuboradi. Shu Elektron erniga yadrodan uzoqda turgan L,M,N qobiqdan Elektron tushadi (2-rasm) va hv - fkton

chiqadi.

2-rasm.

Btndaq utish rentgen jeri chikishi hisobiga bo’ladi.

Qqyidagicha simvolik belgilash mumkin.

K  L K); K ,(M K); K (N K); K_L K K  yqnalishda chartota oshib oradi. Bunday spektorlarfi hosil bo’lishi q/nuniyatini 1911 yil ingliz fizigi Moz,i topgan.

(3)

Bunda v – chiri1li spektb chastotasi, R - Ridberg doi)iysi

- ekranlovchi doamiy* m=1,2$3,4,5; j=m+1 dan bos`lab Son kabm’l kilin!$i. (3) afodaga Mnzlh qontni de9)d`di.

4.Molek5l`lar ximik va fizik 8ossalarini Namoyen kilutchh modda, bir Ta bir nEcha atomdan tashqiL topishi mumkin. @tomlar ximik boglanadilar.