Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таълим вазирлиги

2.7. Havo sarfini o‘lchash
To‘ldirish koeffitsienti, havoning ortiqlik va boshqa bir qator parametrlarini aniqlash IYOD har xil ish rejimlarida ishlaganda havoning sarfini o‘lchash kerakligida paydo bo‘ladi.
havoning sarfini to‘g‘ridan to‘g‘ri o‘lchovli qurilmadan o‘tayotgan miqdorni o‘lchash bilan aniqlash mumkin, masalan gaz hisoblagich bilan, yoki bilvosita yo‘l bilan, har xil oqimlarni o‘lchash orqali keyinchalik formulalar yordamida hisoblash orqali aniqlanadi.
Rotatsion gaz hisoblagich orqali havo sarfini o‘lchashning oddiy usulini ko‘rib chiqamiz. Uni prinsipial sxemasi 6.13-rasmda ko‘rsatilgan. IYOD so‘ruvchi trubasidagi yo‘lda siyraklanish natijasida, hisoblagich 3 ni korpusi ichida joylashgan rotorlar-porshenlar aylanadi va har bir aylanish bo‘yicha V aniqlangan hajmda havo o‘lchanadi. Ko‘rsatilgan hajm aniq, rotorni aylanishini esa hisoblagich yozib boradi. Rotorni aylanishlar chastotasini impulqsli hisoblagich yordamida ham yozib boriladi va u o‘lchov asbobining umumiy blokiga chiqarilgan. Bosimni pulqsatsiyalarini tekislash uchun resiver 2 ning tag qismida rezinali diafragma 1 o‘rnatiladi.



6.13-rasm. Havo sarfini o‘lchash sxemasi

Bu holda havoning soatbay sarfi quyidagi formula bilan topilishi mumkin

, (8)

G_v - havoning soatbay sarfi, kg/g;

G_v - dvigatelni havo sarfini tanlangan dozasi, m³;
 - o‘lchash vaqti, s;
_v - havoning zichligi, kg/m³.
havoning zichligini aniqlash formulasi


, (9)

Bu erda _v - havoning zichligi, kg/m³;

R - atrof muhit bosimi, mm sim.ust.;
t - atrof muhit xarorati, ^oS.


2.8. Gaz yonilg‘ining sarfini o‘lchash
Gaz shaklidagi yonilg‘ining sarfini o‘lchash (tabiiy gaz) havoning sarfini o‘lchash kabi bir xildir. Bunda kam o‘tkazish xususiyatiga ega bo‘lgan radiatsion gaz hisoblagichlari ishlatiladi.
U holda gazning soatbay sarfi quyidagicha aniqlanadi


, (10)
Bu erda Gg - gazning soatbay sarfi, m³/ch;
Gg - gazning sarfini tanlangan dozasi, m³;
- tanlangan dozani sarflanishiga ketgan vaqt, s.