Щзбекистон республикаси олий ва щрта махсус таълим вазирлиги

7-LABORATORIYA ISHI
UCHQUNDAN O‘T OLDIRILADIGAN DVIGATELNING ARALASHMA TARKIBI BO‘YICHA ROSTLASH TAVSIFI
Maqsad: yonilg’i-xavo aralashmasining tarkibini uchqundan o’t oldiriladigan IYoDning quvvatiga va tejamkorligiga ta’sirini aniqlash; uchqundan o’t oldiriladigan dvigatelning eng maqbul xoldagi tavsifiga sozlash; uchqundan o’t oldiriladigan IYoDning aralashma tarkibi bo’yicha rostlash tavsifini olish uslubi va foydalaniladigan jixozlar va asboblar bilan tanishish.
Jixozlar va asboblar: uchqundan o’t oldiriladigan IYoDni tormozlaydigan stend, yonilg’i va xavo sarfini o’lchaydigan asboblar, barometr, termometr.
Bajariladigan ishlar: foydalaniladigan asboblarni o’rnatish, tormozlash stendining va dvigatelning xolatini tekshirish, uchqundan o’t oldiriladigan dvigatelni aralashma tarkibi bo’yicha rostlash tavsifini olish, olingan va xisoblangan ko’rsatgichlarni taxlil qilish va tavsifini chizish.


Aralashmaning tarkibi bo’yicha rostlash tavsifini olish tartibi:

1. 
   Dvigatelning tizimlarini va tormozlash stendining xolatini kuzdan kechirish;
   
2. 
   Dvigatelni o’t oldirib, ishchi haroratgacha qizdirish;
   
3. 
   Tirsakli valning aylanish chastotasini yuklantirish orqali sinash uchun qabul qilingan (o’qituvchining tavsiyasiga binoan) aylanishga keltiriladi va dvigaetel turg’un rejimda ishlaganda birinchi tajriba o’tkaziladi;
   
4. 
   Dozalovchi ignaning xolatini o’zgartirb aralashmaning tarkibi o’zgartiriladi va yuklanish orqali tirsakli valning aylanishlar chastotasi dastlabki aylanishlarga qayta keltirilib, ikkinchi tajriba o’tkaziladi;
   
5. 
   Keyingi tajribalarda xam igna orqali aralashma tarkibini o’zgartirib 6…8 tagacha tajriba o’tkaziladi. Xar bir tajriba o’tkazishdan oldin tirsakli valning aylanishlar chastotasi ilgarigi xoliga yuklanish orqali keltiriladi.
   

Tajriba davomida quyidagilar qayd qilinadi: dvigatelning burovchi momenti; tirsakli valning aylanishlar chastotasi; tajriba davomida sarflangan yonilg’i va havo miqdori; atrof-muhitning silindrlar blokidan chiqayotgan sovitish suyukligining va karterdagi moyning xaroratlari; atmosfera moylash sistemasidagi moyning bosimlari; havoning nisbiy namligi.

Qayd qilingan va xisoblash natijasida aniqlangan ko’rsatgichlar quyidagi keltirilgan jadvalda yoziladi.

1-jadval.

№	Tajriba davomiyligi ,sek	Tajriba davomida sarflangan havo Gx, m^3	Tajriba davomida sarflangan enilsi Ge, gr	Valning aylanishlar soni n, min^-1	Dvigatelning burovchi momenti Mbr, Nm	Havoning zichligi x, kg/m^3	Dvigatelning quvvati Ne, kVt	Havoning ortiklik koeffitsienti 	Havoning soatiga sarfi Gx, kg/s	Enilgining soatiga sarfi Ge, kg/soat	Enilgining solishtirma sarfi ge, gr/kVt*soat
1
2
3
4
5
6
7

Olingan ma’lumotlarga va xisoblangan ko’rsatgichlarga asosan aralashmaning tarkibi bo’yicha rostlash tavsifi millimetrli qog’ozga chiziladi. Xisoblash formulalari quyida keltirilgan.

Dvigatelning quvvati:

bu erda, - dvigatelning burovchi momenti, Nm;
- tirsakli valning aylanishlar chastotasi, min^-1.

Havoning soatiga sarfi:

bu erda, - tajriba davomida sarflangan xavo, m³;
- xar bir tajribaning davomiyligi, sek;
- xavoning zichligi, kg/m³.
Havoning zichligi:



bu erda, - atmosfera bosimi, mm simob ustuni;
- atrof-muxit xarorati, ^oC.
Yonilg’ining soatiga sarfi:



bu erda, - tajriba davomida sarflangan yonilgining miqdori, gr.
Havoning ortiqlik koeffitsienti:

bu erda, - 1 kg yonilg’ining to’liq yonishi uchun nazariy jixatdan kerak bo’lgan havoning miqdori.
1 kg benzinning to’liq yonishi uchun nazariy jixatdan kerak bo’ladigan havoning miqdori:

bu erda, S=0,855 benzindagi uglerodning miqdori;
=0,145 benzindagi vodorodning miqdori;
=0 benzinning tarkibida kislorod bo’lmaydi.
Yonilg’ining solishtirma sarfi: