Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol: Uzoo’ muddatli xotira nima?
Diqqat qiling:
O’iso’a muddatli xotira materialining khp martalab takrorlash va o’ayta esga tushirishlar oro’ali uzoo’ muddatli xotiraga aylanadi.
Munozarali savol: O’iso’a muddatli xotira nima?
Diqqat qiling:
Bir martagina juda o’iso’a vao’t oraliida idrok qilish va shu za’otiyoo’ o’aytadan xotirlashdan shng juda ‘am o’iso’a vao’t mobaynida eslab o’olish bilan bog’liq xotira o’iso’a muddatli xotira deyiladi.
«O’iso’a muddatli xotira» atamasining o’zida ‘odisalarning individ faoliyati bilan, ushbu faoliyat mao’sadlari va sabablari bilan o’ay tarzda bog’liqligidan o’at’iy nazar, tasho’i vao’t bilan belgilanadigan hlchovi mujassamlashgandir. Lekin o’z ‘olicha vao’t omilining ta’siriga cheksiz deb o’arash yaramaydi: o’o’zatuvchining biron ma’noga ega bhlmagan ‘olda uzoo’ vao’t davomida o’ayta-o’ayta ta’sir etishi fao’at muxofaza tormozlanishini yuzaga keltiradi, ammo u ‘ech vao’t uzoo’ muddatli xotiraga htmaydi.
Munozarali savol: Operativ xotira nima?
Diqqat qiling:
Operativ xotira tushunchasi kishi tomonidan bevosita amalga oshirilayotgan dolzarb harakatlar, ishlarga xizmat qiladigan mnemik jarayonlarni anglatadi. O’achonki, biz biron bir murakkab harakatni, misol uchun arifmetik amalni bajarayotgan bhlsak, u ‘olda uni o’ismlarga, bhlao’larga ajratgan ‘olda bajaramiz. Bunday ‘olda ishni bajarish davomida ayrim oralio’ natijalarni «yodimizda» sao’lab boramiz. Pirovard natijaga yao’inlashganimiz sari «ishlab chiqilgan» konkret ma­terial unutilib o’olishi mumkin. Aynan shunga hxshash ‘odisalarni ho’ish, khchirib yozish va umuman istalgan bironta murakkab harakatni bajarayotganimizda kuzatamiz. Operativ xotiraning bu tarzda tushunilishi garchand uzoo’ muddatli va o’iso’a muddatli xotiralarni bir-biriga yao’inlashtiruvchi nuo’talarni belgilab berishiga o’aramay, uni uzoo’ muddatli xotiradan ‘am, o’iso’a muddatli xotiradan ‘am ajratib turadi. Operativ xotirada o’iso’a muddatli xotiradan ‘am, uzoo’ muddatli xotiradan ‘am kelib turadigan materiallardan iborat «ishchi o’otishma» ‘osil bhladi. Ushbu ishchi material amal qilib turgan davri mobaynida operativ xotira tasarrufida bhladi.
Xotiraning tegishli turlari ‘am xuddi ana shunday birlikni ifodalaydi. Jumladan, tushuncha haqidagi fikr xotirasi so’z-mantio’ xotira bhlish bilan birga har bir alo’ida ‘olda, shuningdek, yo ixtiyorsiz, yoxud ixtiyoriy xotira bhlib ‘isoblanadi; ayni choda u albatta yo o’iso’a muddatli, yoxud uzoo’ muddatli xotira tarzida namoyon bhladi.
Ixtiyorsiz va ixtiyoriy xo­tira hrtasida ‘am murakkab izchil bolanish mavjud. O’iso’a muddatli va uzoo’ muddatli xotira turiga kelganda shuni aytish kerakki, ular o’z mo’iyati ji’atidan bitta jarayonning ikkita boso’ichi ‘isoblanadi. O’iso’a muddatli xotira — shunday bir htkazuvchidirki, biron-bir narsa bu htkazuvchini chetlab uzoo’ muddatli xotiraga hta olmaydi. Uning barcha jarayonlari ‘amisha o’iso’a muddatli xotiradan boshlanadi.