Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol. Sistemalashtirish nima?

Yodda tuting! Fikr oboekti xisoblangan narsa va xodisalarni zamon, makon va mantio’iy jixatdan maolum tartibda joylashtirishdan iborat fikr yuritish operatsiyasi bilimlarini o’zlashtirishda, khnikma va malakalarni tartibga solishda muxim rol hynaydi. Odatda, sistemalashtirish operatsiyasi yordamida narsa va xodisalar, faktlar, fikrlar va oboektlar makondagi, vao’tdagi egallangan hringa o’arab yoki mantio’iy joylashtiriladi.
Psixologiyada nuto’ fikr yuritish faoliyatining vositasi deb yuritiladi. Odatda nuto’ tafakkur protsessida xukmlar, xulosa chio’arish va tushunchalar formasida ifodalanib keladi. Shuning uchun xukm, xulosa chio’arish va tushunchalar tafakkurning spetsifik formalari deb ataladi.
Inson voo’elikni bilish jarayonida narsalarni bir biri bilan tao’o’oslaydi, ularning hxshaligi va faro’ini aniqlaydi: analiz va sintez yhli bilan narsa va xodisalarning moxiyatini ochadi, fikran ularning belgilarini ajratadi, bu belgilarni abstraktsiyalashtiradi va umumlashtiradi. Natijada odam voo’elikdagi narsa va xodisalar thrisida tushuncha xosil qiladi.

Munozarali savol. Tushuncha nima?

Yoddda tuting! Tushuncha narsa va xodisalarning umumiy va muxim belgilarini aks ettiruvchi fikrdir.


Munozarali savol. Xukm nima?

Yodda tuting! Narsa va xodisalarning belgi va xususiyatlari haqida tasdio’lab yoki inkor qilib aytilgan fikr xukm deb ataladi.
Bir qancha xukmlarning mantio’iy bolanishi natijasida xosil bhlgan yangi xukm insonning bilish faoliyatida aloxida a’amiyatga ega. Psixologiyada xulosa chio’arish jarayonida foydalanilgan tayyor xukmlar asoslar deyiladi, ularni taxlil qilib chio’arilgan yangi xukmni esa xulosa deb atash o’abul qilingan.

Munozarali savol. Xulosa chio’arish nima?

Diqqat qiling! Xulosa chio’arish shunday tafakkur formasidirki, bu forma vositasi bilan biz ikki yoki undan ortio’ xukmlardan yangi xukm xosil qilamiz.
Tafakkur bosho’a bilish protsesslari kabi o’zining individual xususiyatlariga ega bhlib, fikr yuritish faoliyatining formalari, vositalari va operatsiyalarining munosabatlari kishilarda turlicha namoyon bhlishida o’z ifodasini topadi. Odatda tafakkurning individual xususiyatlariga (sifatlariga) bilish faoliyatining mazmundorlik, mustaqillik, epchillik, samaradorlik, fikrning kengligi, tezligi, chuo’urligi va bosho’a sifat­lari kiritiladi.