Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol. Xayolning qanday turlari mavjud?


Yodda tuting! Fantaziyaning xayotda gavdalanmaydigan obrazlarni yaratishi, amalga oshmaydigan va khpincha amalga oshirib bulmaydigan ish-harakat programmalarini belgilashi, xayolning bunday formasi passiv xayol deb ataladi. Kishi passiv xayolni oldindan hylab yuzaga keltirishi mumkin: jhrttaga yuzaga keltirilgan iroda bilan bog’liq bhlmagan, lekin xayotda gavdalantirishga o’aratilgan xayolning mana shunday obrazlari shirin xayol deb ataladi. Qandaydir o’uvonchli, yoo’imli, qiziqarli narsalar haqida shirin xayol surish ‘amma odamlarga xosdir. Mana shunday shirin xayollarda fantaziya maxsulotlari bilan ehtiyojlar hrtasidagi aloo’a engil namoyon bhladi. Ammo inson xayoliy jarayonlarida shi­rin xayol kechirish xollari khproo’ bhlsa, bu shaxsning passivligidan dalolat beruvchi nuo’son xisoblanadi. Agar kishi pas­siv bhlsa, u kelajakda yaxshi xayot uchun kurashmasa, uning xozirgi xayoti esa o’iyin, khngilsiz bhlsa, bunday xolda u o’zining ehtiyojlari thla o’ondiriladigan, istagan narsasini o’hlga kirita oladigan, xozirgi paytda umid qila olmaydigan biron mansabni egallaydigan soxta xayotni khp vao’t xayol qiladi.
Passiv xayol hylab o’hyilmagan tarzda ‘am yuzaga kelishi mumkin. Bu asosan ong faoliyatining, ikkinchi signal sistemasining susayishida, kishining vao’tincha harakatsizlik xolatida, uyo’usirash xolatida, affekt xolatida, uyo’uda (tush khrishda), ongning kasallikka uchrab buzilishida (gallyutsinatsiyada) va shu kabilarda sodir bhladi.
Agar passiv xayolni oldindan hylab va hylamasdan qilingan turlarga bhlish mumkin bhlsa, aktiv xayolni ijodiy va o’ayta tiklovchi xayol turlariga bhlish mumkin bhladi. So’z asosida tasviriga muvofio’ keladigan obrazlar sistemasini yaratuvchi xayol o’ayta tiklovchi xayol deb ataladi. Xox darsliklarni xox badiiy adabiyotni ho’ishda, geografik kartani va tarixiy tasvirlarni o’rganishda xayol yordami bilan bu kitoblarda, haritalar va xikoyalarda aks ettirilgan narsalarni o’ayta tiklashga thri keladi.