Щзбекистон Республикаси Олий ва Щрта махсус таoлим вазирлиги

Munozarali savol. Malaka nima?

E’tibor qiling!
Malakalar-biron ish-harakatining musta’kamlangan va avtomatlashgan yhli va usullari bhlib, bu yhl va usullar, odatda, murakkab ongli faoliyatni bajarishda o’hllanadi. Masalan, maktabdagi dars ho’ituvchi uchun ‘am, o’quvchilar uchun ‘am murakkab ongli faoliyatdir. Lekin dars paytida ho’ituvchi ‘am, o’quvchilar ‘am malaka bhlib o’olgan bir o’ator avtomatlashgan, khnikilgan harakatlar qiladilar: o’alam yoki ruchkani qanday ushlash kerakligi haqida ‘ech bir hylamay, ishlataveradilar; ayrim harf va so’zlarni yozishda o’alam yoki peroni qanday yurgizish kerakligini hylab htirmay, yoza beradilar. Bu harakatlarning ‘ammasi dastlab (savod chio’arishda), ya’ni 1-sinfda bajariladigan ongli, ixtiyoriy va khnikilgan harakatlardir. Lekin juda khp marta takrorlay berish tufayli, bu harakatlar musta’kamlanib o’olgan va endi ular ongning bevosita ishtirokisiz, avtomatik ravishda qilina beradi. Shunday qilib, malakalarning o’zi avtomatlashgan harakatlar bhlishiga o’aramay biron-bir murakkab ongli faoliyatdan tasho’ari, mustaqil ravishda ‘osil bhla olmaydi.
Kishining har qanday ongli faoliyati bir butun malakalari sistemasi yordami bilan amalga oshiriladi.
Malakalar avtomatlashish darajasi ji’atidan o’zaro farqlanadilar. Masalan, kalligrafik (chiroyli) yozuvda avtomatlashish juda katta ahamiyatga ega, o’qish uslubida esa avtomatlashish bilan birga har doim onglilik ham talab etiladi. Malakalar avtomatlashgan harakatlar sifatida o’qish protsessida ham, inson faoliyatining barcha turlarida ham katta ahamiyatga egadir.
Malakalar maxsus zo’r berishsiz va hamda ongli harakatlarga nisbatan tez sodir bo’lishi tufayli, faoliyatning ayrim turlari va murakkab ko’nikmalarining amalga oshirilishini engillashtiradi.

Munozarali savol. Khnikma va malakalarning qanday turlari mavjud?