Щзбекистон республикаси
Download 5.25 Mb. Pdf ko'rish
|
Алоқа йўллари (1) (qqqq)
|
5.2. Aeroportlar Aeroportlar havo transporti korxonalaridan biri bo„lib, yo„lovchilar, yuk va pochta jo„natish va qabul qilish hamda samolyotlarni uchishga tayyorlash va uchishni tashkil qilish ishlari bilan shug‟ullanadi. Aeroportlar tarkibiga havo roboti, vokzal, maxsus injenerlik bino va inshoolari hamda vertolyotlar qo„nish maydonlari kiradi. Aeroport hududida har-xil injenerlik kommunikatsiyalari, kanalizatsiya, elektr va bosimli havo ta‟minoti, yoritish va aloqa tarmoqlari ham bo„ladi. Aeroportlar o„z vazifalari bo„yicha xalqaro aeroportlarga, mamlakat ichi magistral trassasida uchishga xizmat qiluvchi va mahalliy trassalarda uchishga xizmat qiluvchi aeroportlarga bo„linadi. 44 Xalqaro va mamlakatimiz magistral trassalariga xizmat qiluvchi aeroportlar murakkab meteorologik sharoitlarda ham muntazam va kechayu -kunduz ishlashga mo„ljallangan bo„ladi 5.3-rasm. 5.3-rasm. Toshkent xalqaro aeroport bosh rejasi. 1va 2 - sun‟iy uchush qo„nish tasmasi (SUQT); 3-16-yurgizib borish yo„lakchasi (YuBY); 17-19-to„xtab turish joylari (TTJ-1) Yo„lovchilar oqimi yillik xajmiga qarab aeroportlar besh sinfga bo„linadi. 7 mln dan ortiq yo„lovchilar oqimiga xizmat qiluvchi aeroportlar sinfdan yuqori aeroportlar deb ataladi. Bir yilda 25 mingdan kam yo„lovchilar oqimiga xizmat qiluvchi aeroportlar xam sinfli aeroportlarga kirmaydi. Aeroportlarning ahamiyati va sinflariga qarab texnik rivoji, jihozlar miqdori va darajasi belgilanadi. Aeroportlarning eng muhim va asosiy qismi havo rabotidir. Xavo raboti samolyot va vertolyotlarning xavf-xatarsiz uchishi va qunishi uchun yo„llar (tasmalar) hamda ularga texnika xizmati kursatish uchun maxsus tayyorlangan er uchastkalaridir. 5.4-rasmda Buxoro va Tashkent aeroportlari keltirilgan. 45 5.4-rasm. Buxoro va Toshkent aeroportlari Vertolyotlar qo„nishi yoki uchishi uchun maxsus tayyorlangan maydonchalar - uchish, qo„nish va burilish uchun tegishli ravishda jixozlangan bino va inshootlar bo„lib, ular vertolyotlarda yuk va yo„lovchilar tashishga mo„ljallangan bo„ladi. Havo raboti o„z vazifalariga ko„ra transport samolyot va vertolyotlarni qabul qiluvchi havo rabotlari, maxsus havo rabotlar, zavod poligon-havo rabotlari, o„quv xamda sport klublari havo rabotlariga bo„linadi. Ish muddatlari va xarakteristikalariga ko„ra havo rabotlar muntazam ishlovchi havo rabotlar, mavsumiy ishlovchi havo rabotlar, tezkor topshiriqlarni bajaruvchi havo rabotlar tarzida tasniflanishi mumkin. Havo rabotlar vazifalariga ko„ra boshlang‟ich va eng so„ngi punktlaridagi asosiy havo rabotlar, oraliq punktlaridagi havo rabotlar va zaxiradagi havo rabotlar ixtiyorida bo„ladilar. Samolyot va vertolyotlar hamda uchuvchi komandalar asosiy havo rabotlar ixtiyorida bo„ladilar. Boshlang‟ich yoki eng so„nggi havo rabotlardan samolyotlar uchishni belgilangan trassalar bo„yicha boshlaydilar yoki tamomlaydilar. Oraliq punktlaridagi havo rabotlarda samolyotlar jadvallar buyicha yo„lovchilar bir qismini tushirishadi yoki chiqarishadi hamda texnik qarovdan o„tkaziladi va yoqilg‟i zapaslarini oladi. Favqulodda xollarda samolyotlarni yo„lda qo„nishi uchun ham zaxira havo rabotlari bo„lishi kerak. 46 Havo rabotlari uchish, texnik xizmat ko„rsatish va turar joy zonalaridan iborat bo„ladi. Uchish zonalari-uchish maydonchasi, xavfsizlik tasmasi va havodan tushish tasmasidir. Uchish maydonchalari maxsus jixozlangan hududdan iborat bo„lib, samolyotlarning uchish va qo„nish oldi harakatlari uchun xizmat qiladi. Uchish tasmalari soni va joylashishi havo rabotining samolyotlar o„tkaza olish qobilyatiga, shamolning havo raboti rayoni yonidagi aksariy yo„nalishiga, maydon relefi va gidrogeologik sharoitlariga bog‟liqdir. Samolyot va vertolyotlar uchish va qo„nishi uchun uchish zonasining bir qismidagi tasmalar ustiga sementbeton va asfaltbeton qoplamalari yotqiziladi, ular har qanday ob-havo sharoitida ham samolyot va vertolyotlarning uchishi va qo„nishini ta‟minlashga qaratilgan bo„lib, uchish va qo„nish tasmalari deb ataladi. Havo rabotlari kategoriyalariga qarab bunday tasmalar umumiy uzunligi 600-2600 metr va undan ham ortiq bo„ladi, kengligi esa 25-80 metr va undan ortiq bo„lishi zarur. Uchish va qo„nish tasmasidan samolyotlarning qo„nish joylarigacha yoki perronlargacha bo„lgan yo„llar yurgizib borish yo„llari deb ataladi. Ularning kengligi 10-25 metr atrofida bo„ladi. Samolyot va vertolyotlarni to„xtatib qo„yish joylari ham qattiq qoplamali yo„llardan iborat bo„lib, ularda samolyot va vertolyotlarga texnik xizmat ko„rsatiladi. Tungi soatlarda va murakkab ob-havo sharoitlarida samolyotlar muntazam qatnashi uchun havo rabotlari hududidagi yo„llar maxsus elektr chirog‟i va radio-texnika bilan jihozlangan bo„ladi. Havo raboti hududi atrofida uchish xavfsizligini ta‟minlash uchun ma‟lum radiusdagi bino va inshootlar cheklangan bo„lib, u havo raboti oldi hududi deyiladi. Havo raboti oldi hududi va uning ustidagi taxminan 50 kilometrlar atrofidagi havo fazosi aerotoriya yoki aeroport hududi deb ataladi. Havo transportining asosiy xususiyati-samolyotlarning katta tezligi, yo„lovchi, pochta va yuk tashish vaqtining qisqalgidir. Gaz-turbina dvigatelli samolyot o„rta hisobda soatiga 600-800 km tezlikda yo„lovchi tashiy oladi. 47 Gaztrubinali havo kemalarida yo„lovchilarning o„rtacha uchish masofasi 2000 km ga etdi. Samolyotlarning baland ucha olishi uning poezdlar va avtomobillar bora olmaydigan eng chekka o„lkalarga ham etib borishiga imkon beradi. Download 5.25 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|