Sifatida Reja: Ijtimoiy munosabatlar sotsiologiyasi

Ijtimoiy fan metodi

Dyurkgeym o'z ishida pozitivistik usuldan foydalanishni taklif qildi Sotsiologik metod qoidalari (1895). Muallif jamiyatni "narsa" sifatida o'rganishni va o'z farazlarini haqiqat orqali sinab ko'rishni maqsad qilgan.

Dyurkgeym tomonidan taklif qilingan vositalardan ikkitasi statistika va mantiqiy fikrlash edi. Ular bilan u faktlarni bevosita kuzatish va ularni tekshirish doirasiga asoslangan usul yaratmoqchi edi.
Ijtimoiy faktlarni "narsa" sifatida o'rganishni taklif qilib, sotsiolog ularni ilmiy metod yordamida kuzatilishi va qarama-qarshi bo'lishi mumkin bo'lgan hodisalarga tenglashtirdi. Dyurkgeym buning uchun to'rtta qadamni belgilab qo'ydi:

• 
  Tashqi ko'rinishi: ular avvalgi tushunchalar yoki apriori hukmlar bo'lib, bibliografik tahlil bilan tuzilgan.
  
• 
  Chuqurlik: uni ijtimoiy tashkilotning mohiyati va tabiati kashf etadi.
  
• 
  Hodisaning tabiati: voqea normal doiraga kiradimi yoki patologik xususiyatga ega ekanligi tahlil qilinadi.
  
• 
  Tahlil: Barcha to'plangan ma'lumotlar bilan batafsil tekshiruv o'tkaziladi va natijalar izohlanadi.
  

Funktsionalizm

Dyurkgeym tomonidan taklif qilingan funktsionalistik nazariya o'z e'tiborini jamiyatning qonuniyatlari, faoliyati va me'yorlariga qaratgan. Unda sotsiolog ma'lum bir munosabatlar tizimidagi ob'ektning tashqi ko'rinishi sifatida tavsiflangan funktsiyadan foydalanishga murojaat qildi.

Funktsiya, Dyurkgeym aytganidek, bu to'plam elementlari o'rtasidagi munosabatlarni ifodalovchi va ularning o'zaro bog'liqligini namoyish qiluvchi tushuncha.

Ushbu sotsiologik nazariya bilan Dyurkgeym ijtimoiy institutlarni funktsiyasi orqali ijtimoiy hodisalarni tushuntirishga intildi. Shunday qilib, u uyg'unlikni izlagan ijtimoiy o'zgarishlarni funktsional deb hisobladi, agar muvozanat buzilgan bo'lsa, bu o'zgarishlarni ishlamay deb hisoblash kerak.

O'z joniga qasd qilish

Dyurkgeymning eng taniqli asarlaridan biri edi O'z joniga qasd qilish: sotsiologiya tadqiqotlari, 1897 yilda nashr etilgan.

Muallif ma'lum bir vaqt ichida turli mamlakatlarda yillik o'z joniga qasd qilish ko'rsatkichlarini o'rganib chiqdi va bu uzoq vaqt davomida o'zgarishsiz qolishga moyilligini aniqladi. Xuddi shunday, u ushbu stavka mamlakatga yoki jamoaga qarab farq qilishi mumkinligini aniqladi. Misol tariqasida, u katolik jamiyatlarida o'z joniga qasd qilish protestantlarga qaraganda kamroq bo'lganligini aniqladi.
Ushbu ma'lumotlar bilan muallif o'z joniga qasd qilishning nafaqat individual va psixologik sabablar, balki ijtimoiy sabablari ham bor degan xulosaga keldi. Dyurkxaym o'z joniga qasd qilishning to'rt xil turini qayd etdi:

• 
  Xudbin o'z joniga qasd qilish: o'z joniga qasd qilish kuchli ijtimoiy aloqalarga ega bo'lmagan hollarda sodir bo'ladi. Jamiyat bilan birlashishning bu etishmasligi o'z joniga qasd qilish qurbonini o'zini o'zi o'ldirish xatti-harakatlarida erkin qilishga majbur qiladi.
  
• 
  Altruistik o'z joniga qasd qilish: sabab individuallikning juda past ahamiyati bo'ladi. Dyurkgeym eng qadimgi odamlarni endi o'zlarini o'zi boqishga qodir bo'lmaganda o'z joniga qasd qilishga majbur qilgan ba'zi ibtidoiy xalqlar misolini keltirdi.
  
• 
  Anomik o'z joniga qasd qilish: bu jamiyatlar parchalanish yoki anomiya holatida bo'lganida sodir bo'ladi.
  
• 
  Fatalistik o'z joniga qasd qilish: bu shaxslar uchun o'ta qat'iy va og'ir qoidalarga ega bo'lgan jamiyatlarda sodir etiladi.