Sog’liqni saqlash iqtisodiyoti qo'llanma

Tibbiy xizmatlar bozori - bu raqobatbardosh iqtisodiyot sharoitida tibbiy texnologiyalar, tibbiy asbob-uskunalar, tibbiy faoliyatni tashkil etish usullarining kombinatsiyasi.
Tibbiy tovarlar va xizmatlar bozori - bu aholi salomatligini saqlash va yaxshilash uchun tibbiy tovarlar va xizmatlarni taqdim etadigan bozor segmenti.
Tibbiy tovarlar - bu insonning sog'lig'ini saqlash va mustahkamlashga bo'lgan ehtiyojini qondira oladigan tibbiy asbob-uskunalar, dori vositalari, tibbiy va profilaktika muolajalari majmuasi.
Sog'liqni saqlash sohasidagi tovarlar va xizmatlarning asosiy turlari:

• 
  Tibbiy buyumlar - dori-darmonlar, bog'lash materiallari, tibbiy asbob-uskunalar, mashinalar, parvarishlash buyumlari. va boshq.
  
• 
  Xizmatlar - tibbiy, o'rta tibbiyot, mehmonxona, ta'lim, maishiy, xizmat ko'rsatish, yuridik, notarial va boshqalar.
  
• 
  Tibbiy ma'lumotlar - tibbiyot xodimlari uchun, bemorlar uchun, ommaviy axborot (televidenie, gazeta, jurnallar), homiylar uchun, ta'lim ma'lumotlari, reklama ma'lumotlari va boshqalar.
  

Bozor tovar ayirboshlash munosabatlarining rivojlangan tizimi sifatida alohida, oʻzaro bogʻlangan bozorlar tizimidir (3-rasm).
Sog'liqni saqlashda bozor munosabatlarini rivojlantirishning asosiy shartlari: −mulkchilik shakllari va boshqaruv turlarining xilma-xilligi;
−cheksiz ishtirokchilar soni, bozorga erkin kirish;
−barcha tibbiyot muassasalari va tijorat tashkilotlarining mavjud resurslardan teng foydalanish imkoniyati;
−bozorning har bir ishtirokchisi uchun tibbiy xizmatlar bozori to‘g‘risidagi to‘liq hajmdagi ma’lumotlarning mavjudligi;
−talab va taklif muvozanati qonuniga muvofiq erkin (muvozanat, bozor) narxlardan foydalanish.
Sog'liqni saqlashda bozor munosabatlari elementlarining rivojlanishi bilan tibbiyot sub'ekti tushunchasi paydo bo'ldi.
Tibbiy xizmatlar bozorining xususiyatlari:
1)Tibbiy xizmatlar bozorida sub'ektlarning uchta guruhi mavjud:

• 
  tibbiy tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqaruvchi, sotuvchi (tibbiy muassasa, tibbiyot xodimi);
  
• 
  xaridor (bemor, ish beruvchi, davlat);
  
• 
  vositachi (sog'liqni saqlash sug'urtasi kompaniyalari (HIS)).
  

2. 
   Sog'liqni saqlash sohasida ishlab chiqaruvchi va iste'molchi o'rtasidagi olingan xizmatning iste'mol xususiyatlariga nisbatan ma'lumotlarning assimetriyasi ancha aniq.
   
3. 
   Sog'liqni saqlash - bu sotuvchiga (shifokor) mutlaq ishonch bo'lgan soha.
   
4. 
   Tibbiy xizmatni sotish oson, lekin u yuqori sifatli bo'lishi kerak. 5)Yuqori darajadagi tibbiy xizmat.
   

6. 
   Tibbiyot xodimlarining mehnat xarajatlari va yakuniy natija o'rtasida aniq bog'liqlik yo'q.
   
7. 
   Sog‘liqni saqlashda ijtimoiy va tibbiy samaradorlik birinchi o‘rinda, iqtisodiy samaradorlik muhim bo‘lsa-da, oxirgi o‘rinda turadi.
   

Guruch. 3.Tibbiy xizmatlar bozorining tuzilishi (Tleptserishchev R.A., Trushkin A.G. va boshqalar, 2009 yil).

Tibbiy xizmatlar bozorining o'ziga xos xususiyatlari:
−talabning aniq mavsumiyligi;
−talabning hududiy xususiyatlari (aholining demografik xususiyatlari va kasallanishi bilan belgilanadi);
−bozor sharoitlarining yuqori o'zgaruvchanligi;
−tibbiy xizmat ko'rsatishning tibbiy xodim va bemorning shaxsiy aloqasi bilan bog'liq bo'lgan xususiyatlari, bu bir tomondan talabni "majburlash" ga olib kelishi mumkin bo'lsa, boshqa tomondan uni qisqartirishi mumkin. iste'molchilarning noroziligi mavjudligi;
−bemorlarning individual xususiyatlaridan kelib chiqqan holda sog'liqni saqlash xizmatlariga talabning murakkab tuzilishi;
−tibbiy xizmatlar bozoridagi ma'lumotlarning "assimetriyasi". Tibbiy bilimlarning etishmasligi bemorni iste'molchi sifatida iqtisodiy munosabatlar shartlarini belgilay oladigan shifokor oldida zaif qiladi. Shifokorning talab va taklifga ta'siri. Bu, shuningdek, bemorning har doim ham oqilona iste'molchi xatti-harakatini aniqlaydi.
Bozor bir nechta funktsiyalarni bajaradi va sog'liqni saqlashning rivojlanishiga ta'sir qiladi, bir qator muhim funktsiyalarni bajaradi:
Axborot funktsiyasi: narxlarni o'zgartirish orqali bozor ishlab chiqarish ishtirokchilariga bozorga etkazib beriladigan aholi uchun zarur bo'lgan xizmatlar (tovarlar) miqdori va sifati to'g'risida ob'ektiv ma'lumot beradi.
Vositachi funktsiyasi:ishlab chiqaruvchilar o'z mehnatlari natijalarini baham ko'rishlari kerak. Bozorsiz birjaning o'zaro manfaatini aniqlash mumkin emas.
Narx belgilash funktsiyasi: bir xil maqsaddagi tovarlar va xizmatlar bozorga kiradi, lekin ularni ishlab chiqarish tannarxi bilan farqlanadi. Bozor faqat ijtimoiy zarur xarajatlarni iste'molchi to'lashga rozi bo'lgan taqdirdagina tan oladi.
Tartibga solish funktsiyasi: raqobat orqali bozor ko'rsatilayotgan xizmatlar birligiga xarajatlarni kamaytirish, ularning sifatini oshirishni tartibga soladi, ilmiy-texnika taraqqiyotini rag'batlantiradi.
Sanitizatsiya funktsiyasi: raqobat mexanizmi orqali mavjudbozorni iqtisodiy jihatdan beqaror, iqtisodiy nomaqbul birliklardan tozalash va samarali tashkilotlarga “yashil chiroq” yoqish.
Rag'batlantirish funktsiyasi: ishlab chiqaruvchilarni yangi mahsulotlarni yaratishga, zarur tovarlarni eng kam xarajat bilan yaratishga va etarli foyda olishga undash. Iqtisodiyotni rivojlantirish uchun bu juda muhim.
Iqtisodiyot funktsiyasi:iste'mol sohasidagi taqsimlash xarajatlarini (xaridorlarning tovar sotib olish xarajatlari) va aholi talabining ish haqiga mutanosibligini nazarda tutadi.
Sog'liqni saqlashda bozor munosabatlarining joriy etilishi oqibatlari:
−sog'liqni saqlash sub'ektlari o'rtasidagi munosabatlar xarakterining o'zgarishi (ma'muriydan asosan iqtisodiy holatga o'tish);
−sog'liqni saqlashni moliyalashtirish tizimidagi o'zgarishlar (moliyalashtirishning yangi manbalarining paydo bo'lishi, tibbiy xizmatlarga haq to'lashning yangi imkoniyatlari);
−davlat rolining o'zgarishi (endi u nafaqat fuqarolarga bepul tibbiy yordam ko'rsatishning davlat kafolatlari dasturi doirasida bepul tibbiy yordam ko'rsatishning kafolati, balki aholi uchun tibbiy xizmatlarning xaridorlaridan biri sifatida ham ishlaydi). aholi);
−sog'liqni saqlash muassasalarining mulk shakllarining o'zgarishi va sog'liqni saqlashda tijorat sektorining rivojlanishi.