Soliq huquqi

6-Mavzu Mahalliy soliqlarning huquqiy tavsifi.

1. 
   Mol-mulk solig‘i
   
2. 
   Yer solig‘i
   
3. 
   Transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganlik uchun soliq .
   

O‘zbekiston Respublikasi soliq qonunchiligi hujjatlariga muvofiq mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘lovchisi bo‘lib mulkchilik shaklidan qat’i nazar, yuridik va jismoniy shaxslar hisoblanadilar.

Mol-mulk solig‘i, yer solig‘i, obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i hamda transport vositalariga benzin, dizel yoqilg‘isi va gaz ishlatganlik uchun olinadigan soliq, mahalliy soliqlar hisoblanadi. Mazkur soliqlar O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlariga binoan joriy etiladi va belgilanadi. O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasining 78-moddasiga binoan soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarni joriy qilish O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Senatining birgalikdagi vakolatlariga kirsa, Konstitutsiyaning 100-moddasiga ko‘ra mahalliy soliqlar va yig‘imlarnini belgilash huquqi mahalliy hokimiyat organlari ixtiyoriga berilgan. Bunda mahalliy hokimiyat organlari oily vakillik organlari tomonidan joriy qilingan soliqlarnigina belgilashi mumkin. Yangi soliqlarni belgilay olmaydi.
Ushbu soliqlar stavkalarining miqdori O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti qarori asosida belgilanadi.
Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar stavkalari soliq to‘lovchilarga Moliya vazirligi, Davlat soliq qo‘mitasi va uning quyi organlari tomonidan belgilangan tartibda yetkaziladi.
Mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlarning o‘z vaqtida to‘lanishi, mahalliy soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga rioya qilinishi uchun javobgarlik soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni to‘lovchilar zimmasiga yuklanadi.


6.1. Mol-mulk solig‘i

O‘zbekiston soliq tizimida yuridik shaxslardan olinadigan mol-mulk solig‘i to‘g‘ri soliqlar tarkibiga kiradi va mohiyatiga ko‘ra bu soliq asosiy fondlar shaklidagi resurslarga nisbatan belgilangan soliq hisoblanadi. Mazkur soliq bo‘yicha tushumlar summasi to‘liq mahalliy budjetlarga tushadi va u budjetning barqaror daromad manbalaridan biri hisoblanadi.

Mamlakat soliq tizimida mol-mulk solig‘ini joriy qilishdan ko‘zlangan maqsad, birinchidan, korxonalar o‘zlarining xo‘jalik faoliyatini yuritishda ortiqcha va foydalanilmayotgan mol-mulkini sotishga qiziqishini uyg‘otish bo‘lsa, ikkinchidan, korxonalar balansidagi mol-mulkdan samarali foydalanishni rag‘batlantirishdan iborat. Chunki, korxonalarning ma’naviy va jismoniy tomondan eskirgan asosiy vositalarini yangi, ilg‘or texnologiya-uskunalar bilan yangilashi ishlab chiqarilayotgan tovarlarning bahosini arzonlashtiradi va raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarishga imkon beradi.
Soliq kodeksiga asosan mol-mulk solig‘i yuridik shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq hamda jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq kabi turlarga bo‘lingan. Bu ikki turni alohida-alohida ko‘rib chiqamiz.