Soliq tizimi va uning mohiyati

Soliq to’lovchining haqligi prezumpsiyasi prinsipi. Soliq to’g’risidagi qonun xujjatlaridagi bartaraf etib bo’lmaydigan barcha karama-karshiliklar va noaniqliklar soliq to’lovchining foydasiga talkin qilinadi.
Soliq kodeksining 31-32 moddalarida soliq to’lovchilarining huquq va majburiyatlari aks ettirilgan.
Soliq to’lovchining huquqlari
Soliq kodeksining 31-moddasida soliq to’lovchilarning huquqlari keltirilgan. Soliq to’lovchilar quyidagi huquqlarga ega:

1. 
   davlat soliq xizmati organlari va boshqa vakolatli organlardan amaldagi soliqlar, boshqa majburiy to’lovlar, soliq to’g’risidagi qonun xujjatlaridagi o’zgarishlar, haqida axborot olish;
   
2. 
   o’z soliq majburiyatlarini bajarish yuzasidan davlat soliq xizmati organlari hamda boshqa vakolatli organlardagi mavjud ma’lumotlarni olish;
   
3. 
   soliq munosabatlari masalalari yuzasidan o’z manfaatlarini shaxsan yoki o’z vakili orkali ifoda etish;
   
4. 
   Kodeksda, boshqa qonunlar va O’zbyokistoan Respublikasi Prezidentining karorlarida belgilab qo’yilgan asoslar mavjud bo’lgan taqdirda hamda tartibda soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar bo’yicha imtiyozlardan foydalanish;
   
5. 
   soliqlar, boshqa majburiy to’lovlar, penya va jarimalarning ortiqcha to’langan yoki undirilgan so’mmalarini hisobga olish yoki qaytarib olish;
   
6. 
   kodeksa hamda boshqa normativ-huquqiy xujjatlarda belgilangan shartlarda va tartiba soliqlar va majburiy to’lovlarni to’lashni kechiktirish va bo’lib to’lash;
   
7. 
   soliq solish obyektini hisobga olishda, soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarni hisoblab chiqarish hamda to’lashda o’zlari yo’l ko’ygan xatolarni mustakil ravishda to’zatish;
   
8. 
   soliq tekshiruvlari materiallari bilan tanishish va tekshiruv dalolatnomalarini olish;
   
9. 
   soliq tekshiruvlarini amalga oshirayotgan davlat soliq xizmati organlariga soliq to’g’risidagi qonun xujjatlarini bajarishga doir masalalar yuzasidan tushuntirishlar berish;
   
10. 
    davlat soliq xizmati organlarining, boshqa vakolatli organlar va ular mansabdor shaxslarining Kodeksga va boshqa normativ-huquqiy xujjatlarga muvofik bo’lmagan xujjatlari hamda talablarini bajarmaslik;
    
11. 
    davlatsoliq xizmati organlarning va boshqa vakolatli organlarning karorlari, ular mansabdor shaxslarining harakatlari ustidan belgilangan tartibda shikoyat qilish;
    
12. 
    davlat soliq xizmati organlarining va boshqa vakolatli organlarning qonunga xilof karorlari yoki ular mansabdor shaxslarining qonunga xilof harakatlari tufayli yetkazilgan zaraning o’rni koplanishini belgilangan tartibda talab qilish.
    
13. 
    soliq to’lovchilar qonun xujjatlariga muvofik boshqa huquqlarga xam ega bo’lishi mumkin.
    

Soliq to’lovchining soliq munosabatlarida shaxsan ishtirok etishi uni vakilga ega bo’lish huquqidan mahrum etmaydi, xuddi shuningdek vakilning ishtirok etishi soliq to’lovchini bunday munosabatlarda shaxsan ishtirok etish huquqidan maxrum etmaydi. Soliq to’lovchi vakillarining mazkur soliq to’lovchining soliq munosabatlaridagi ishtiroki munosabati bilan sodir etilgan harakati (harakatsizligi ) soliq to’lovchining harakati (harakatsizligi) deb e’tirof etiladi.