Soliqlar va soliqga tortish yo’nalishi dss 56 guruh talabasi atabullayev ozodbek

Soliq federalizmi - bu soliqlarni mamlakat byudjet tizimining darajalari o'rtasida taqsimlash va taqsimlash, ya'ni Rossiya Federatsiyasi va uning sub'ektlari, mahalliy hokimiyat organlari o'rtasidagi Konstitutsiyada belgilangan vakolatlarni amalga oshirish zarurati bilan shartlangan soliq sohasidagi munosabatlarning to'plamidir.

Soliq federalizmining asosiy maqsadi byudjet tizimining bo'g'inlari o'rtasida YaIMning bir qismini qayta taqsimlash orqali barcha darajadagi boshqaruv organlarining pul mablag'lariga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish asosida davlat birligini va uning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish barqarorligini ta'minlashdir.

Soliq federalizmi quyidagi printsiplarga asoslanadi:

• 
  Soliq tushumlarining hokimiyat va boshqaruv faoliyati natijalariga bog'liqligi. Hududiy va mahalliy hokimiyat organlariga soliqlarning qabul qilinishi ustidan nazoratni amalga oshirish vazifasi yuklatilganligini anglatadi.
  
• 
  Soliq solinadigan bazaning harakatchanlik darajasi. Pul va shakldagi mehnat va kapital yuqori harakatchanlikka ega, mulk va tabiiy resurslar esa past darajadagi harakatchanlikka ega; shuning uchun mehnat va kapitalga soliqlar asosan federal byudjetga, mulk va tabiiy resurslarga soliqlar esa mintaqaviy va mahalliy darajada belgilanadi.
  
• 
  Soliq solinadigan ob'ektlarning ayrim turlarining iqtisodiy samaradorligi. Soliqlarni yig'ish xarajatlari yig'ilgan soliqlar miqdoridan oshmasligi kerak.
  
• 
  Makroiqtisodiy darajada jarayonlarni tartibga solish. Bu shuni anglatadiki, asosiy soliqlar federal byudjetga belgilanadi, bu orqali takror ishlab chiqarish jarayoni butun mamlakat darajasida tartibga solinadi.
  

Soliq federalizmi muammosini hal qilishda bir nechta yondashuvlar mavjud:

• 
  Huquqiy - har bir boshqaruv darajasi stavkalarining bitta soliq stavkasini aralashtirish. Mintaqaviy va mahalliy hokimiyat organlari, umumiy federal soliqlardan tashqari, bir xil nomdagi soliqlarni yig'ish huquqiga ega, ularning miqdori yuqori chegara bilan belgilanadi. Shu bilan birga, federal stavka butun mamlakat bo'ylab bir xil bo'lib, mintaqaviy va mahalliy stavkalar limit doirasida belgilanadi (masalan, daromad solig'i: federal darajada - 2%, mintaqaviy darajada - 18% gacha, lekin kamida 13,5%).
  
• 
  Normativ - standartlar belgilanadi, ya'ni soliq daromadi byudjet tizimi darajalari o'rtasida taqsimlanadigan foizlar (belgilangan foizdan kam bo'lmagan).
  
• 
  Tarqatish - soliq tushumlarining dastlab yagona hisobvarag'iga to'planishi, so'ngra ularni byudjet tizimining bo'g'inlari o'rtasida qayta taqsimlash.
  
• 
  Ruxsat etilgan - soliq federalizmi tamoyillariga muvofiq boshqaruvning turli darajalari o'rtasida tegishli soliqlarni farqlash va birlashtirish. Soliqlarni farqlash va taqsimlash usullari boshqacha.
  

Soliq solish ob'ekti bo'yicha soliqlar quyidagilarga bo'linadi.

• 
  daromad solig'i;
  
• 
  mol-mulk solig'i;
  
• 
  iste'mol soliqlari;
  
• 
  kapital soliqlari.
  

Soliq to'lovi sub'ekti uchun quyidagi soliq turlarini ajratish mumkin:

• 
  jismoniy shaxslardan olinadigan soliqlar (shaxsiy daromad solig'i, jismoniy shaxslarning mol-mulkiga solinadigan soliq va boshqalar);
  
• 
  yuridik shaxslarning soliqlari (yuridik shaxslarning daromad solig'i, qo'shilgan qiymat solig'i va boshqalar).
  

Soliqlarni olib tashlash usuli bo'yicha quyidagi tasnif mavjud. Bunday holda soliqlar to'g'ridan-to'g'ri va bilvosita bo'linadi. Ushbu bo'lim uchta usulda amalga oshiriladi:

• 
  to'lov usuli bo'yicha;
  
• 
  yig'ish usuli bilan;
  
• 
  iqtisodiy asosda.
  

Birinchi mezon asosida to'g'ridan-to'g'ri soliqlarga byudjetga haqiqiy soliq to'lovchilar tomonidan to'lanadigan soliqlar kiradi va bilvosita soliqlar byudjetga uchinchi shaxslar tomonidan to'lanadi va ular tovarlar, ishlar, xizmatlarning oxirgi iste'molchilariga o'tkaziladi. Ikkinchi mezon asosida to'g'ridan-to'g'ri soliqlarga ish haqi varaqalari, kadastrlardan olinadigan soliqlar kiradi; bilvosita soliqlarga esa - tariflardan olinadigan soliqlar. Iqtisodiy ko'rsatkichga muvofiq to'g'ridan-to'g'ri soliqlarga ishlab chiqarish (daromad, mol-mulk) uchun olinadigan soliqlar, bilvosita soliqlar esa iste'molga (xarajatlar, mol-mulkdan foydalanish) olinadigan soliqlar kiradi. To'g'ridan-to'g'ri soliqlarga mol-mulk solig'i, shaxsiy daromad solig'i, yuridik shaxslarning daromad solig'i va bilvosita soliqlar - qo'shilgan qiymat solig'i, aktsiz solig'i kiradi.