Son so’z turkumi

Sintaktik xususiyatlari:

• 1. Sifatlovchi aniqlovchi: Sizday yetti yigitim bo’lsa, 7 iqlimni zabt eta olardim.(O).
• 2. Otlashganda (sanoq, tartib, jamlovchi) ega, kesim, qaratqichli-aniqlovchi, to’ldiruvchi: Biri – kuyovu, biri – kelinchak. Bittasi bulbulu, bittasi chechak (¥.¥). Birning kasofati mingga tegar, mingniki tumanga tegar. (M). Yaxshiligimni unutmagin, gap bitta.
• 3. Fe’lga bog’langandagi holati: Kibrli Ramozon qoridek odamlar shaharda yuztadan bitta topilar edi (P.T).
• 4. Ot, sifat, son bilan ifodalaganda aniqlovchi, ega bo’ladi: sonqsifatqot. qishloqda uchta hashamatli bino savlat to’kib turibdi.
• 5. O’zi bog’langan so’zga bo,be aniq olmaydi.
• 6. Kesim birgalik nisbati bo’lsa, son, ot bilan birikmaga ega vazifasida bo’ladi: 5 qiz kelishdi.

Tartib son.

• Predmetning joylashish tartibini, sirasini, ish-harakatning bajarilish tartibini bildiradigan sonlar tartib son deyiladi. Tartib son arab va rim raqamlari bilan ifodalanadi: 2000 – yil, 2 –sentyabrь, XIV bob.
• Tartib son otga bog’lanib kelganda sifatlovchi-aniqlovchi, otlashganda esa to’ldiruvchi, kesim bo’lib keladi. –dan qo’shimchasini olib, kirish so’z vazifasini bajaradi.
• Tartib sonlar ba’zan daraja, nav, tur ma’nolarini bildirib keladi: 1 – sinf xaydovchisi, 2-nav un, 1-tur o’yinlari.

Sonning tuzilish jihatdan turlari.

• Sonlar tuzilishiga ko’ra 3 xil:
• 1. Sodda sonlar; bir, ming, ellik.
• 2. Murakkab sonlar: bir ming to’qqiz yuz ellik.
• 3. Juft sonlar: besh-olti, o’ttiz-qirq, ming-ming.

Boshqa so’zlar, shuningdek,so’z birikmasi va gap o’rnida almashinib qo’llanuvchi, ularga ishora qiluvchi yoki so’roq bildiruvchi so’zlar ‘olmosh’ hisoblanadi.

• Boshqa so’zlar, shuningdek,so’z birikmasi va gap o’rnida almashinib qo’llanuvchi, ularga ishora qiluvchi yoki so’roq bildiruvchi so’zlar ‘olmosh’ hisoblanadi.

Olmoshlarning aniq atash ma’nosi
bo’lmaydi.uning qaysi ma’noda
kelayotgani matnda qaysi so’z yoki
Gap o’rnida almashinib kelishiga
qarab belgilanadi.
Olmoshlar ma’nosiga ko’ra quyidagi yetti guruhga bo’linadi

• Kishilik olmoshlari: men,sen,u,biz,siz,ular
• O’zlik olmoshi: o’z
• Ko’rsatish olmoshlari: bu,shu,o’sha,ana
• So’roq olmoshlari: kim?,nima?,qayer?,nega?,qancha?,qaysi

Kishilik olmoshlari

• Belgilash olmoshlari: hamma,barcha,bari,har bir,har nima
• Bo’lishsizlik olmoshlari: hech kim,hech narsa,hech qachon,hech qaysi
• Gumon olmoshlari: kimdir,nimadir,allakim,allaqaysi,allaqancha