Sotsialliq pa`nler kafedrasi tariyx h‟a‟m h‟uqıq fakul`tetinin` 4-kurs studenti Utepergenova Tamaraxan Polatovnanın’

 
§2. Ma’deniyat tu’siniginin’ mazmunın qurawshı tiykarg’ı 
belgiler 
Filosofiyalıq h‟a‟m pu‟tkil gumanitar oydag‟ı ma‟deniyatqa berilgen 
anıqlamalardı juwmaqlastıra otırıp ma‟deniyat tu‟sinigine u‟sh tu‟rli anıqlamanı 
ko‟rsetsek boladı 
Birinshi anıqlama empirikalıq anıqlama bolıp, onın’ mazmunı 
to’mendegishe Ma`deniyat – bul, insan ta`repinen jaratılg`an materiallıq ha`r 
ruwxıy baylıqlardın` jıynag`ı. Ma`deniyattı tu`sindiriwdin` bunday usılın 
empirikalıq yamasa «summarlıq» dep ataw mu`mkin. Bul usılda ma`deniyattı 
tu`sindiriwde onın` sotsiallıq qubılıs ekenligi ko`rsetilgenligi a`hmiyetli 
esaplanadı. Bunda ma`deniyat penen sotsiallıq ten`dey tu`sinikler alıp qaraladı. Bul 
usıl boyınsha insan ta‟repinen islep shıg‟ılg‟an baylıqlardın‟ o‟mir su‟riw 
spetsifikasına qaray materiallıq h‟a‟m ruwxıy dep bo‟linedi. Ma‟deniyattın‟ 
materiallıq h‟a‟m ruxıy bolıp ekige bo‟liniwi bir qarag‟anda so‟zsiz tu‟sinikli 
h‟a‟m bolıp ko‟rinedi. Biraq olardın‟ h‟a‟r qaysısı bir birine baylanıslı. Ma‟selen 
asa sheberlik penen salıng‟an arxitekturalıq qurılıs yamasa na‟zik talg‟am menen 
tigilgen kiyim ma‟deniyattın‟ qaysı tu‟rine kirediW Materiallıq ma‟deniyatqa 
kiredi deysiz siz. Durıs, biraq avtordın‟ do‟retiwshilik sheberligin, ishki 
keshirmelerin, sezimlerin esapqa aldın‟ız ba? Ha‟r qanday materiallıq emes 
obektke materialllıq tutastırıwshı kerek. Mısalı ruxıy ma‟deniyatqa kiretug‟ın 
bilim-ilim kitaplarda o‟z ko‟rinisin tabadı, sa‟lemlesiw da‟stu‟ri-qol alısıw usag‟an 
h‟a‟rekette ko‟rinedi, yamasa galstuk tag‟ıw-simvolikalıq h‟a‟rekettin‟ bir tu‟ri, 
puxaralıq etikettin‟ bo‟legi esaplanadı. 
Real turmısta materiallıq h‟a‟m ruxıy ma‟deniyat bir-birinen ajıralmaydı. Mısal 
retinde kitaptı yamasa kartinanı alsaq, bir jag‟ınan olar materiallıq, ekinshi jag‟ınan 
ruxıy ma‟deniyatqa kiredi, sebebi ol belgili bir idealıq, ekonomikalıq h‟a‟m 
estetikalıq mazmung‟a iye. Ruxıy do‟retiwshilik elementke iye bolmag‟an 
materiallıq ma‟deniyattın‟ o‟zi bolmaydı h‟a‟m kerisinshe. Biraq jazıw-sızıwg‟a 

---

iye bolmag‟an xalıqlar ma‟deniyatında materiallaspag‟an a‟wladtan a‟wladqa awız 
eki 
tu‟rde o‟tetug‟ın ruxıy ma‟deniyat folklor boladı. Ruxıy ma‟deniyat bir-biri menen 
tıg‟ız baylanıslı eki formada ko‟zge taslanadı. 
1) Jeke adamnın‟ ruxıy du‟nyası h‟a‟m onın‟ do‟retiwshilik iskerliginde 
(ilimpazdın‟, jazıwshının‟, su‟wretshinin‟ tvorchestvosı)
2) Do‟retiwshilik iskerliktin‟ produktı, na‟tiyjesi formasında, yag‟nıy ilimiy 
miynetler, kitaplar, polotnolar, da‟stu‟rler h‟a‟m basqa da zatlıq formag‟a iye 
bolg‟an ruxıy bah‟alıqlar.