Sotsialliq pa`nler kafedrasi tariyx h‟a‟m h‟uqıq fakul`tetinin` 4-kurs studenti Utepergenova Tamaraxan Polatovnanın’

Ma`deniyattı tu`sindiriwde tolıg`ıraq usıl «iskerlikli» usıl bolıp tabıladı.
34
Bul usılda ma`deniyat insannın` biologiyalıq emes iskerlik usılı sıpatında 
tu`sindiriledi. ma`deniyattı tu`sindiriwde bul usıl aldıng`ı eki usıldın` 
jetiskenliklerin o`zine qamtıydı ham olarg`a salıstırg`anda ma`deniyattın` 
mazmunın ulıwma, tolıg`ıraq ashıp beriwge ja`rdem beredi. Ma`deniyattı insanıy 
iskerlik usılı sıpatinda qarawda insannın` ta`biyattın` basqa janzatlarınan o`zgeshe 
tu`rde sırtqı du`n`yag`a qatnası ajratılıp ko`rsetiledi(aksilogiyalıq), lekin 
ma`deniyat insannın basqa janzatlardan o`zgesheligin ko`rsetip qoymay, onın` 
iskerlik sıpatında iskerlik na`tiyjeleri bolg`an buyımlarda predmetlesiwi ha`m bul 
arqalı keyingi a`wladlarg`a ta`jriybenin` qaldırılıp(empirikalık), ma`deniyattın` 
quramalasıp rawajlanıp barıwı da tusindiriledi. Du`n`yanı o`zlestiriwge 
qaratılg`an ma`deniy iskerlik o`zindegi do`retiwshilik, qayta ozgerliyashilik 
baslama sebepli insanda sotsiallık belgiler sotsiallık uqıplılıq ha`m sotsiallıq 
talaplardın` qa`liplesiwi ha`m rawajlanıwın keltirip shıg`aradı. 
Ma`deniyat insannın` rawajlanıwın onın` tiykarg`ı qa`siyeti ekenligin 
ko`rsetedi. Sebebi sırtqı ortalıq ha`m tsivilizatsiyanın` quramalasıp barıwı insan 
iskerliginin` rawajlanıp barıwın talap etip otıradı ham insan aldıng`ı a`wladlardın 
predmet, usıl, qag`ıydalarda saqlanıp qalg`an ta`jriybesine tiykarlanın iskerliktin` 
jan`adan jan`a usıllırın, qurılmaların jaratıp otıradı. İsannın o`zine ta`n ha`m joqarı 
belgileri ma`deniyattı jaratıw iskerliginde ko`rinedi. Ma`deniyattı do`retiwshitlik 
iskerlik sıpatında alıp qaralıwı onın` ja`miyetlik xarakterin ko`rsetip qoymay, 
insannın` ma`deniy-tariyxıy protsesstin` sub`ekti sıpatnda begilerinin` ko`riniwin 
de belgileydi. Predmetlik iskerlikte ko`rinetug`ın insan uqıplılıq ha`m ku`shlerinin` 
rawajlanıwı ma`deniyattın` mazmunın quraydı.
Ma‟deniyattı 
payda etiwshi iskerlik do‟retiwshilik h‟a‟m 
reproduktivlik bolıp ekige bo‟linedi. Birinshisi jan‟a ma‟deniy bah‟alıqlardı 
34
Крапивенский С.Э. Социалная философия. Ростов на Дону 1998ж 214б 

---

do‟retedi, al ekinshisi-olardı qayta o‟ndiredi h‟a‟m ko‟beytedi. Reproduktsiya 
ruxıy o‟ndiris produktası bola almaydı, tek basqalardın‟ do‟retken shıg‟armaların, 
pikirlerin h‟a‟m ideyaların qaytalaydı h‟a‟m sanın belgileydi.