Sotsiologiyaning strukturasi. Jamiyat yaxlit tizim sifatida. Sotsial guruhlar va sosial institutlar

Социологияда социал институт туншунчаси. Социал институт белгилари
Социал институтнинг асосий вазифалари
Кишилар ўз ҳаёт фаолиятлари давомида бирлашадиган гуруҳлар масаласи нафақат «Социал психология» фанининг, балки «Социология» нинг ҳам муҳим масаласи ҳисобланади.
Ижтимоий муносабатлар, асосан социал гуруҳлар ўртасидаги муносабатларда намоён бўлади.
Кишилик жамиятида ниҳоятда кўп турли-туман жамоалар, уюшмалар, бирликлар, ташкилотлар мавжуд. Инсон бутун ҳаёти давомида гоҳ эҳтиёждан, гоҳ манфаат юзасидан, гаҳо мажбурийликдан, баъзан ўзи хоҳламаган ҳолатда юқорида таъкидланган гуруҳларга аъзо бўлади ва уларнинг вакили бўлиб қолади.
Иккинчи томондан, ҳамма ижтимоий фанлар доирасида гуруҳ деганда, реал мавжуд кишилар бирлиги тушунилади. Бу ҳолатда одамлар умумий белгилар, фаолиятларининг хилма-хиллиги ёки бирор шарт, ҳолатлар билан бирлашадилар ва маълум маънода ўзларини мавжуд бирлик вакили эканликларини ҳис қиладилар. Масалан, талаба ўзини талабалар гуруҳининг аъзоси сифатида ҳис қилади.
«Гуруҳ» тушунчаси ижтимоий фанлар орасида иккита маънога эга.
Бир томондан, у бирор умумий белгига қараб кишиларни маълум тоифаларга ажратилганда қўлланилади (кўпинча статистикада, демографияда). Баъзан бу маънода «гуруҳ» атамаси «Психология» фанида ҳам ишлатилади. Масалан, тест синовлари натижаларига қараб, кишиларни у ёки бу гуруҳларга ажратиш мумкин.
– бу, хатти-ҳаракатлари расмий ва норасмий институтлар томонидан бошқариладиган, маълум норма ва қадриятларга эга бўлган, бошқа бирликлардан ўз хусусиятлари билан фарқ қиладиган, бир-бирлари билан ижтимоий муносабатлар тизими билан боғланган кишилар йиғиндисидан иборат бўлган социал бирликдир.
Гуруҳ
Гуруҳга хос характерли хусусиятлар қуйидагилар
гуруҳ сони
ички ташкилот,
яъни институтлар
назорат шакллари
фаолият намуналари
норма ва қадриятлар
фарқ қиладиган хусусиятлар
Гуруҳ
Гуруҳнинг пайдо бўлиши учун ички ташкилот, яъни институтлар, назорат шакллари, фаолият намуналари бўлиши керак
Гуруҳ ўзининг шахсий норма ва қадриятларига, яъни бирлашиш марказига эга бўлиши керак. Буларга ғоялар, рамзлар, шиорлар, мақсадлар, моддий предметлар ва бошқаларни киритиш мумкин. Булар гуруҳда кишиларни гуруҳга мансублик ва бирлашиш ҳиссини уйғотиш ва ривожлантириш учун зарур.
Гуруҳ ўзининг шахсий фарқ қиладиган хусусиятларига эга бўлиши керак
Гуруҳлар энг аввало миқдор жиҳатдан катта ва кичик гуруҳларга бўлинади