Sovet hokimiyatining buxorova xivaga ekspansiyasi Reja: I. Kirish. II. Asosiy qism

Buxoro Xalq Sovet Respublikasi davlat tuzunii
1920-yiIning 23-sentabrida Buxoro Sovetlarining Quruitoyi uning birinchi Konstitutsiyasini qabul qildi. Konstitutsiya RSFSRning 1918-yildagi Konstitutsiyasiga asoslandi. Konstitutsiyada Umumbuxoro xalq deputatiari syezdi oliy hokimiyat organi hisoblanib, 2 ming kishidan bir deputat miqdorida saylangan. Uning sessiyalari doimiy organ bo'lgan. Butun Buxoro Xalq Sovet Respublikasining hukumati Xalq Noziiiari Soveli ustidan nazorat organi hisoblanib, uning muhim qarorlarini tasdiqlagan. 1920-yilning 14-sentabrida Birinchi Xalq Nozirlar Kengashi 9 ta a'zo (xalq komissarlari) tarkibida tuzilgan bo'lib, u Umumbuxoro Ijroiya Komiteti tomonidan rais, uning ikki o'rinbosari hamda xalq nozirlari: adliya, ichki ishlar, harbiy ishlar, maorif, sog'liqni saqlash, mehnat va ijtimoiy ta'minot, savdo va sanoat, soliq, qishloq xo'jaligi hamda davlat nazorati xalq nozirlari tarkibida tuzilgan. (Konstitutsiyaning 31, 38-,39-moddalari). Keyinchalik qishloq xo'jaligi, moliya va iqtisod xalq nozirliklarini birlashtirib Xalq Xo'jaligi Oliy Kengashi tashkil qilindi. Rais, uning o'rinbosari, uchta bo'lim: 1) Markaziy Moliya boshqarmasi; 2) Markaziy yer-suv boshqarmasi; 3) Savdo va sanoat boshqarmasi tarkibida tuzildi. Ushbu tashkilot Xalq Nozirlar Kengashi, Buxoro Iqtisodiy Kengashi nomlari bilan qayta nomlangan. BXSR viloyat, tuman, kent Sovetlari va ularning ijroiya komitetlari tashkil qilinib, mahalliy boshqaruvni amalga oshirgan.
1923-yilning 23-sentabrida Buxoro MIK qoshida Turkman bo'limi tashkil qilingan. Uni turkmanlardan bo'lgan shaxs boshqargan. Tojiklar ko'pchilikni tashkil qilgan Sharqiy Buxoro alohida huquqiy rejim asosida komissiya orqali boshqarilgan. O'z Nizomiga ko'ra komissiya cheklanmagan harbiy va fuqarolik hokimiyatiniamalga oshirgan, sud foydalangan. Bundan tashqari Nurota va O'rta cho'lda nozoq va qirg'iz milliy tumanlari, Chorjo'y, Qarshining bir qismini o'z ichig^a olgan Turkman rayonlari tuzilgan. Buxoroda qozi sudlari tiklanib, 1924-yilda 57 ta qozi sudlari faoliyat ko'rsatgan. 1924-yilda BXSRda sud tuzilishi bo'yicha Nizom qabul qilinib xalq sudlari - qozi sudlari; okrug sudi; Oliy sud tuzilgan. Qozi sudlari jshlarni shariat huquqi asosida ko'rib hal qilgan.
1922-yildan boshlab Buxoro hududida RSFSR qonunlari joriy qilingan. Davlatga qarshi jinoyatlar faqat RSFSR JK va JPK asosida ko'rilgan. 1923-yilda Respublika Prokuraturasi tuzilib, lining boshida adliya xalq Icomissarining birinchi o'rinbosari turgan. Uning yordamchisi respublika Oliy sudi huzuridagi Prokuror funksiyasini bajargan, viloyat prokurorlari unga bo'ysungan.
1924-yilning 19-sentabrida Umumbuxoro Qurultoyi BXSRni Buxoro Sovet Sotsialistik Respublikasi deb e'lon qildi.